LUKAS
KAG MGA PAUNANG BISAYA TUNGOR SA MAADONG BALITA NAK GINGSUYAT NI
LUKAS
Kaling Maadong Balita ay ingsuyat ni Lukas, mga 30 tuig pagkatapos sa kamatayon ni Hesus. (Kali ay ingbibilang nak 60 A.D.) Kaling suyat kag una sa ruha nak ingsuyat ni Lukas para sa ida amigo nak si Teofilo nak usang dungganong tawo. Kag pangruhang suyat nak ida ingsuyat ay kag Mga Binuhatan it mga Apostoles.
Si Lukas ay usang doktor, ag sida yang kag nagsusuyat it ibang parti it Bibliya nak buko usang lahi it Hudyo. Sida ay naging kaibahan ra ni Apostol Pablo sa pilang mga pagbiyahe nida. (Bin. 16:10-15; 20:6—21:25; 28:1-15.) Si Lukas, bag-o magsuyat ay ida anay ingpapag-arayan it maado kung tama kag ida isuyat.
Kag gingsisiling ni Lukas dili ay tungor sa pagkatawo ni Hesus, hastang sa Ida kamatayon ag pagbanhaw, ag sa Ida ra pagpaibabaw pa-langit. Ing-iistorya nida kag tungor sa inghihimo ni Hesus pramas makabulig sa mga tawo nak masakit, mga nahihirapan ag mga makasal-anan. Ingsisiling ra nida kung pauno it ramo kag Ida pagpangamuyo sa Ida Tatay nak Dios ag Ida pagtudlo sa Ida mga disipulos tungor sa pagpangamuyo. Ing-uumir ra nida kag maramong pagtudlo ni Hesus parayan sa mga istorya (o parabula) halimbawa, katong tungor sa mga nayaag nak ingsalbar it Dios. Kag pinaka-importante nak ingsiling ni Lukas ay si Hesus kag Kristo nak ingpromisa it Dios nak imaw kag maluwas sa tanan nak magtu-o sa Ida.
KAG SUYOR IT LUKAS
Kag Pagpangamusta 1:1-4
Si Juan nak Manugbawtismo 1:5—3:20
Kag Pagbawtismo ag Pagtintar kang Hesus 3:21—4:13
Kag Ministeryo ni Hesus sa Galileya 4:14—9:6
Kag Pagmatay kang Juan nak Manugbawtismo 9:7-9
Kag Ministeryo ni Hesus sa Palibot it Galileya 9:10-50
Kag Pagpanaw ni Hesus pa-Herusalem 9:51—19:27
Kag Huling Ministeryo ni Hesus sa Herusalem 19:28—21:38
Kag Pagtiis it Maramong Hirap ni Hesus ag Kag Ida Kamatayon 22:1—23:56
Kag Pagkabanhaw ag mga Pagpakita Liwat ni Hesus 24:1-53
Kag Maadong Balita Tungor kang Hesu-Kristo nak Gingsuyat ni
LUKAS
1
KAG PAGPANGAMUSTA
Sa Imo Talahuron nak Teofilo,* 1:0 Lukas 1:3.
1 Maramoey kag mga tawo nak nagtinguha nak magsuyat it mga natabo sa amo 2 it katong rahali pa si Hesu-Kristo sa kalibutan. Nakita ninra kag tanang mga natabo magtuna pa sa primero, ag inra ra gingwali sa maramong lugar kag mga bisaya it Gino-o. 3 Ako ra mismo† 1:3 Si Lukas kag nagsuyat it kaling Maadong Balita ag Mga Binuhatan. kag nag-usisa it maado magtuna sa primero, ag nupay maado sa ako pagmuyat nak ako ra isuyat it pasunor kag tanang natabo agor imo mababasa. 4 Kali ay agor maayaman nimo kag kamatuuran tungor sa mga bagay nak gingtudloey sa imo.
SI JUAN NAK MANUGBAWTISMO
Kag Pagpaayam nak Matatawo si Juan nak Manugbawtismo
5 It katong kapanahunan ni Herodes nak Bantog nak Hari it Hudeya ay inggwa it usang saserdote nak kag ngayan ay Zacarias. Sida ay kaumir sa mga saserdote nak halin sa linya ni Abias. Kag ida asawa nak si Elisabet ay usa rang inanak it unang saserdote nak si Aaron. 6 Sinrang mag-asawa ay parehong matarong sa pagmuyat it Dios, dahil sa inra pagpangabuhi it kumporme sa mga Kasuguan ag sa mga sulunranon nak halin sa Ginoong Dios, kada waya't masisiling laban sa inra. 7 Ugaling ay waya sinra't anak dahil si Elisabet ay baog ag sinra'y parehong mga maguyangey.
8 Usang adlaw si Zacarias ay nagsiserbisyo sa atubangan it Dios bilang saserdote, dahil it kato ay turno it inra grupo sa pagserbisyo sa Templo. 9 Tuyar sa inra naanaraney sinra ay nagbunot-bunutan, ag si Zacarias kag nabunot nak imaw kag masunog it insenso sa Sagradong Lugar it Templo it Gino-o. Ngani, nagsuyor sida ruto 10 tong orasey it pagsunog it insenso. Sa liwas ay nagtiniponey kag maramong mga tawo nak nagpipinangamuyo.
11 Habang rahagto sida, gulpi yang nak nagyuaw kag usang anghel it Gino-o nak nakatinrog sa bandang tu-o it altar nak sunugan it insenso. 12 Ngasing, nabayaka si Zacarias tong makita nida kag anghel ag nakabatyag sida it kahadlok. 13 Ugaling, nagsiling kali sa ida, “Zacarias, aya gikahadlok! Ingrungog it Dios kag imo pangamuyo, kada kag imo asawa nak si Elisabet ay maanak it kayake, ag imo sida apangayanan nak Juan. 14 Sida ay inro mamumut-an ag sida kag mata-o it kasadya sa inro. Ag sa ida pagkatawo ay maramo kag makinasadya, 15 dahil magiging rako kag pagmuyat sa ida it Gino-o. Indi sida mag-inom it ayak o mga nakakayango nak inumon. Ag sida ay mapupuno it Ispirito Santo habang sida ay ingsasabak it ida nanay.
16 “Ag ida apabalikon kag maramong mga taga-Israel sa Dios nak inra Gino-o. 17 Sida ra kag mauna pramas ihanra kag mga tawo para sa pag-abot it Gino-o. Sida ra kag maraya it ispirito ag gahom nak pareho kang Propeta Elias‡ 1:17 Basaha ra sa Mal. 4:5. it kato. Ahimuon nida kali agor apabalikon kag buot it mga tatay sa inra mga anak, ag agor pasunron kag mga suwail sa kaayam ag tugra it mga maadong tawo nak nagtutuman sa Dios, sa pag-aman nida sa mga tawo nak hanrang magsunor sa Gino-o.”
18 Nagsiling si Zacarias sa anghel, “Pauno nako maaayaman nak matatabo kinang imo ingsiling? Kaguyangey ako ag imaw ra kag ako asawa.”
19 Nagsabat kag anghel, “Ako si Gabriel. Ako ay nagtitinrog sa atubangan it Dios, ag Sida kag nagsugo sa ako agor magraya sa imo it kaling masadyang balita. 20 Ag dahil indi nimo ako igpatihan, tuna ngasing ikaw ay mabubungoy ag mauudom hastang sa adlaw nak matupar kaling ako ingpaayam sa imo sa tamang panahon.”
21 Habang sa suyor pa si Zacarias it Templo, kag mga tawo ay naghuhuyat sa pagliwas nida, ag natingaya sinra asing narugay sida. 22 Pagliwas nida ay indiey sida makabisaya, kada naisip ninra nak inggwa it gingpakita sa ida kag Gino-o ruto sa suyor it Templo. Nagsinyas yangey sida sa inra ag nagpadayon kag ida pagkaudom.
23 It katong nataposey kag mga adlaw it ida pagserbisyo sa Templo ay nagpauliey sida. 24 Waya narugay, nagsabak kag ida asawa nak si Elisabet ag sa suyor it limang buyan ay waya sida giliwas-liwas it bayay. 25 Siling nida, “Ingkaluy-an ako it Gino-o, kada imaw kali kag resulta. Ingmuyatan Nida kag ako kahimtangan, ag ingbaoy kag ako kahud-anan sa atubangan it mga tawo.”
Kag Pagpaayam nak Matatawo kag Usang Anak nak Apangayanan nak Hesus
26 Sa pang-an-om nak buyan it pagsabak ni Elisabet, ingsugo ray it Dios kag anghel nak si Gabriel papagto sa banwa it Nazaret§ 1:26 Kag banwa it Nazaret ay waya yaki namitlang sa Yumang Kasuyatan. Ag aber kag bisaya nak “taga-Nazaret” (o “Nazarenhon”) ay waya namitlang sa pagbisaya it mga propeta. Sa isip it karamuang mga maayam sa Bibliya kag pag-istar ni Hesus sa Nazaret ay katuparan it inra mga ingbisaya nak kag ingpromisang Kristo ay asikwayon ag atrataron it mayain. Makikita nato sa Juan 1:46 nak kag inra paggamit it bisayang “taga-Nazaret” ay inra inggagamit bilang pag-insulto kang Hesus. Ugaling, inggwa it ibang mga maayam sa Bibliya nak nagsisiling nak kag bisayang “Nazaret” ay halin sa Hebreo nak “netser” nak kag gustong bisayahon ay “sanga” (Basaha sa Jer. 23:5; Zac. 3:8 ag Isa. 11:1-2.) nak kag ingpapatungran it kali ay kag ingpromisang Kristo. sa Galileya. 27 Sida ay ingsugo nak pagtuan kag usang birhen nak rayaga nak napamayadihaney it usang kayake nak kag ngayan ay Jose, nak halin sa lahi ni Haring David. Kag ngayan it kaling rayaga ay si Maria. 28 Nagpakita kaling anghel kang Maria ag nagsiling, “Magkasadya ka, ikaw nak namut-an it Dios! Kag Gino-o ay kaibahan nimo!”
29 Ugaling ay nabayaka sida riling ingbisaya sa ida it anghel ag ida ingpakaisip kung asing tuyar kag pagbugno sa ida it kali. 30 Ag nagsiling ray sa ida kag anghel, “Maria, aya gikahadlok! Ikaw ay namut-an it Dios! 31 Panimati anay! Masabak ikaw ag maanak it kayake. Ag apangayanan nimo Sida nak Hesus.* 1:31 Basaha ra sa Isa. 7:14. 32 Mababantog Sida, ag atawagon nak Anak it Pinaka-mataas nak Dios. Ita-o sa Ida it Ginoong Dios kag trono it Ida ginikanan nak si David,† 1:32 Basaha ra sa Isa. 9:6. 33 ag Sida kag mahari sa mga inanak ni Jacob hastang sa waya't katapusan. Ag kag Ida paghari‡ 1:33 o “gingharian it Dios.” Sa Bibliyang Griyego, kung kausa pag nagsiling nak gingharian it Dios, kag gustong bisayahon ay kag “paghari it Dios” sa kabuhi it mga tawo. Kung kausa ra ay kag gustong bisayahon ay “langit” kung hariin kag Dios ay naghahari. ay indi matapos-tapos.”
34 Nagpangutana si Maria sa anghel, “Pauno kali matatabo ay waya pa ngani ako it asawa?”
35 Nagsabat kag anghel, “Kag Ispirito Santo ay mapasa-imo, ag asinrungan ka it gahom it Pinaka-mataas nak Dios, kada kag imo ianak ay atawagon nak Balaan, kag Anak it Dios. 36 Pagtoy ag muyatan kag imo hali nak si Elisabet. Ayam it tanan nak sida ay baog, pero ngasing ay nagsabakey sida it usang kayake aber sida ay maguyangey. Ag kina ay pang-an-omey nak buyan. 37 Waya't imposible sa Dios!”
38 Ag nagsiling si Maria, “Oho, rahali ako nak ulipon it Gino-o. Kabay pang matabo sa ako kag imo ingsisiling nak kabubut-on it Gino-o.” Imaw kato ag nawagitey kag anghel sa ida atubangan.
Kag Pagpagto ni Maria kang Elisabet
39 Waya narugay pagkatapos it kina, nagrali-rali it pagto si Maria sa inggwa't bukir ruto sa usang banwa sa Hudeya. 40 Pag-abot nida ruto, nagsuyor sida sa bayay ni Zacarias ag ingkamusta si Elisabet. 41 Pagkarungog ni Elisabet it pangamusta ni Maria, napautbo kag anak nak asa ida bituka. Ag si Elisabet ay napun-an it Ispirito Santo, 42 ag napasiling it makusog, “Ingpakamaado ka sa tanang mga kabade, ag ingpakamaado ra kinang anak raha sa imo bituka! 43 Ag asing ako ay ingtaw-an it kaling rakong pribilehiyo nak bisitahon it nanay it ako Gino-o? 44 Dahil tong narunggan nako kag imo pangamusta, kaling anak dili sa ako bituka ay napautbo sa kasadya. 45 Ag abang buynas ikaw dahil nagpati ka nak matutupar katong ingpasiling sa imo it Gino-o!”
Kag Kanta it Pagdayaw ni Maria
46 Ag nagsiling si Maria:
“Kag ako tagipusuon ay nagdadayaw sa Gino-o,
47 ag kag ako ispirito ay nagkakasadya
dahil sa Dios nak ako Manluluwas,
48 dahil Ida nakita kag ako pagkakubos bilang Ida ulipon.
Tuna ngasing, hastang sa waya't katapusan,
ako ay atawagon it tanang tawo nak abang buynas,
49 dahil Sida nak Makagagahom ay imaw kag naghimo sa ako
it mga katitingayang mga butang,
ag balaan kag Ida ngayan.
50 Kag kaluoy it Dios ay para yang ruto sa mga inggwa't kahadlok sa Ida
sa bawat balhin it kada linahi.§ 1:50 Basaha ra sa Sal. 103:17.
51 Ingpakita Nida kag kusog it Ida mga damot
katong gingpalayas Nida kag mga tawo nak nagpapamutang sa inra sarili
nak sinra'y mga mataas.
52 Gingbay-an it gahom kag mga naghahari halin sa inra mga trono,
ag gingtaas Nida kag mga kubos.
53 Ida ingbusog it mga maadong butang kag mga gutom,
pero kag mga manggaranon ay Ida ingpalayas nak waya't karaya-raya.
54 Ingbuligan Nida kag Ida mga piniling Israelinhon nak nagsiserbisyo sa Ida
dahil waya Nida gilimti nak kaluy-an kita,
55 tuyar sa Ida ingpromisa sa ato mga ginikanan magtuna kang Abraham
hasta sa bawat pagbalhin it ato mga linahi hastang sa waya't katapusan.”* 1:54-55 Basaha ra sa Hen. 17:7.
56 Ag nagtiner si Maria ruto kana Elisabet sa suyor it tatlong buyan bag-o nagpauliey.
Kag Pag-anak ni Elisabet kang Juan nak Manugbawtismo
57 Ngasing, nag-abot kag oras it pagpasyapo ni Elisabet ag nag-anak sida it kayake. 58 It katong narunggan it mga kayungot ag mga kahalihan nida nak ingkaluy-an sida it Gino-o ay nagkinasadya sinra kaibahan sida.
59 Pag-abot it pangwayong adlaw ay nagpagto sinra sa bayay nina Zacarias agor tulion kag anak.† 1:59 Basaha ra sa Hen. 17:12 ag Lev. 12:3. Ag Zacarias tan-a kag ipangayan ninra sa anak sunor sa pangayan it ida tatay, 60 ugaling nagsiling kag ida nanay, “Indi puyde, kag ato ipangayan sa ida ay Juan.”
61 Ag napasiling ray sinra, “Pero waya kamo it hali nak tuyar kag ngayan.”
62 Kada, gingsinyasan ninra kag tatay it anak agor masaduran kung ni-o kag gusto nida nak ipangayan dili.
63 Naghagar si Zacarias it masusuyatan ag ingsuyat nida kali, “Kag ida ngayan ay Juan.” Kada sinrang tanan ay natingaya. 64 Ag imaw katong nakabisayay sida nak pay nagyuga kag ida rila, ag sida ay nagdayaw sa Dios.
65 Natingaya kag tanang inra mga kayungot. Ag kaling tanan nak natabo ay nabantog sa tanang mga banwa ag sa bug-os nak kabukiran it Hudeya. 66 Ag kali ay natanom sa bawat isip it tanang mga nakarungog ag nagsiling sinra, “Magiging ni-o ara kaling anak?” dahil kag gahom it Gino-o ay hina sa ida.
Kag Kanta ni Zacarias
67 Ngasing, kag tatay ni Juan nak si Zacarias ay napuno it gahom it Ispirito Santo ag nagta-o it mensahe halin sa Dios parayan sa pagkanta nak tuyar kali:
68 “Dayawon kag Ginoong Dios it mga Israelinhon,
dahil ingkaluy-an ag ingtubos Nida kag Ida mga katawuhan.
69 Nagtaas Sida it usang gamhanan nak Manluluwas
halin sa linya it Ida ulipon nak si David,
70 (kumporme sa Ida gingpromisa parayan sa Ida
mga balaan nak propeta it katong una,)
71 nak kita ay masasalbar sa mga damot it ato mga kaaway
ag sa tanang mga naglalaban sa ato.
72 Sa parayan nak kina ingpakita it Dios
kag pagtupar Nida sa Ida ingpromisang kaluoy sa ato mga ginikanan,
ag kag Ida pagrumrom sa Ida balaan nak kasugtanan.
73 Kali ay imaw kag Ida ingsumpaan
sa ato Pinaka-tatay nak si Abraham,
74 akaluy-an Nida kita nak masalbar
halin sa mga damot it ato mga kaaway,
pramas makaserbisyo kita sa Ida nak waya't kahadlok.
75 Ag kita ay mapangabuhi sa balaan ag maadong parayan
sa Ida atubangan it bug-os nak kabuhi.
76 Ag ikaw, ako anak,
ay atawagon nak propeta it Pinaka-mataas nak Dios,
dahil mauna ikaw sa Gino-o agor imo ihanra kag Ida arayanan.
77 Ag imo ipaayam sa Ida katawuhan nak sinra ay maluluwas
parayan sa pagpatawar sa inra mga kasal-anan.
78 Kumo rako kag kaluoy it ato Dios,
kada ingparaya Nida kag usa halin sa langit pramas luwason kita.
Ag kag pag-abot it kaling usa ay puyding ikumpara
sa pagsubat it adlaw sa aga.
79 Sida kag mapahadag sa mga pay nabubuhi sa karuymanan, nak waya it pag-asa,
dahil kamatayon yang kag ingpapaabot it inra kabuhi.‡ 1:79 Basaha ra sa Isa. 9:2.
Ag Sida ra kag masapupo sa ato mga siki nak magtikang
papagto sa rayan it katimunungan.”
80 Kaling anak ay nagrako ag naging makusog sa ida ispirituhanong pagpangabuhi. Ag ruto sida giistar sa mayangkag nak kabukiran hastang nag-abot kag adlaw nak nagpakilaya sida sa nasyon it Israel.
*^ 1:0 Lukas 1:3.
†1:3 1:3 Si Lukas kag nagsuyat it kaling Maadong Balita ag Mga Binuhatan.
‡1:17 1:17 Basaha ra sa Mal. 4:5.
§1:26 1:26 Kag banwa it Nazaret ay waya yaki namitlang sa Yumang Kasuyatan. Ag aber kag bisaya nak “taga-Nazaret” (o “Nazarenhon”) ay waya namitlang sa pagbisaya it mga propeta. Sa isip it karamuang mga maayam sa Bibliya kag pag-istar ni Hesus sa Nazaret ay katuparan it inra mga ingbisaya nak kag ingpromisang Kristo ay asikwayon ag atrataron it mayain. Makikita nato sa Juan 1:46 nak kag inra paggamit it bisayang “taga-Nazaret” ay inra inggagamit bilang pag-insulto kang Hesus. Ugaling, inggwa it ibang mga maayam sa Bibliya nak nagsisiling nak kag bisayang “Nazaret” ay halin sa Hebreo nak “netser” nak kag gustong bisayahon ay “sanga” (Basaha sa Jer. 23:5; Zac. 3:8 ag Isa. 11:1-2.) nak kag ingpapatungran it kali ay kag ingpromisang Kristo.
*1:31 1:31 Basaha ra sa Isa. 7:14.
†1:32 1:32 Basaha ra sa Isa. 9:6.
‡1:33 1:33 o “gingharian it Dios.” Sa Bibliyang Griyego, kung kausa pag nagsiling nak gingharian it Dios, kag gustong bisayahon ay kag “paghari it Dios” sa kabuhi it mga tawo. Kung kausa ra ay kag gustong bisayahon ay “langit” kung hariin kag Dios ay naghahari.
§1:50 1:50 Basaha ra sa Sal. 103:17.
*1:55 1:54-55 Basaha ra sa Hen. 17:7.
†1:59 1:59 Basaha ra sa Hen. 17:12 ag Lev. 12:3.
‡1:79 1:79 Basaha ra sa Isa. 9:2.