Chitabu cha phiri cha Musa chiihwacho
KUTSAMA
Tanga mbere
Chitabu hichi cha Kutsama ni muhimu sana kpwa maisha ga Aiziraeli. Chinasemurira vira Mlungu arivyotuluza atue kula utumwani hiko tsi ya Misiri. Chinafundza kukala Mwenyezi Mlungu ni Mlungu mmwenga chisha wa kpweli. Iye ni mtawala wa viumbe vyosi, na anaphokata shauri kuhenda dzambore, takuna mutu anayeweza kumpinga.
Chitabu chenye china seemu tahu. Seemu ya kpwandza (sura ya 1:1—13:22) inahendeka Misiri ambako Aiziraeli ni atumwa. Mlungu anasikira chiriro chao cha kulonda kuterywa, naye Musa anatsambulwa ni Mlungu aaike huru. Musa anaphomvoya Mfalume wa Misiri ili aariche huru, anarema naye Mlungu anamupha Musa uwezo wa kureha mashaka kumi ga chiajabu tsi ya Misiri. Mwishowe bada ya ana a kpwandza a chilume a Amisiri kufwa, Mfalume anaarichira Aiziraeli auke.
Seemu ya phiri (sura ya 14:1—18:27) inasemurira charo cha Aiziraeli kula Misiri hadi Mwango Sinai, anaphokutana na Mwenyezi Mlungu. Bada ya Amisiri kuaruhusu Aiziraeli kuuka, anagaluza nia na anaalunga ili auyize. Ela Mwenyezi Mlungu anaarinda Aiziraeli na kuangamiza jeshi ra Misiri hiko Bahari ya Shamu. Na anavyosafiri kutsupira jangbwani Mlungu anaapha Aiziraeli chakurya na madzi chimaajabu.
Seemu ya mwisho (sura ya 19:1—40:38) inahendeka hiko Mwango Sinai ambako Mlungu anamupha Musa Shariya Kumi na shariya zanjinaze. Ela wakati Musa a hiko mwangoni phamwenga na Mlungu, atu a Iziraeli anavundza chilagane kpwa kudzitengezera vizuka. Hata hivyo Mlungu anaaswamehe na kuika chilagane luphya nao. Piya anaapha malagizo ga ndani ga vira ndivyodzenga Hema ra Mkpwutano na miyo yosi inavyotakikana ni alavyadzi-sadaka kumuabudu Mlungu kpwa njira nono.
Maelezo muhimu kpwa chifupi
Aiziraeli anarichirwa huru kula Misiri 1:1—15:21
a. Aiziraeli ni atumwa hiko Misiri 1:1–22
b. Kuvyalwa kpwa Musa na wanachewe 2:1—4:31
c. Musa na Aruni anagomba na mfalume wa Misiri 5:1—11:10
d. Sharee ya Pasaka na kuuka Misiri 12:1—15:21
Kula Bahari ya Shamu hadi Mwango Sinai 15:22—18:27
Kulaviwa kpwa Shariya na kuika chilagane 19:1—24:18
Malagizo kuhusu Hema ra Mkpwutano na kuhusu kuvoya Mlungu 25:1—40:38
1
Uvyazi wa Jakobo uriophiya Misiri
1 1:1 Mwandzo 46:8–27Ana a Jakobo* 1:1 Jakobo ni dzina ranjina ra Iziraeli. ariophiya Misiri phamwenga naye, ambapho chila mmwenga waphiya na atue: 2 Rubini, Simioni, Lawi, Juda, 3 Isakari, Zabuloni, Benjamini, 4 Dani, Nafutali, Gadi na Asheri. 5 Jumula ya uvyazi wa Jakobo kala ni atu mirongo sabaa. Ela mwanawe Yusufu kala a kuko Misiri kare.
6 Badaye Yusufu na nduguze na chivyazi chosi cha wakati wao chafwa, 7 1:7 Mahendo 7:17ela uvyazi wa Aiziraeli wavyalana, na uchienjerezeka sana. Akala anji, hata tsi yosi ichiodzala aho.
Aiziraeli anagayiswa hiko Misiri
8 1:8 Mahendo 7:18Phahi kpwazuka mfalume muphya ambaye kala kamanya rorosi kuhusu Yusufu, achitawala Misiri. 9 Hiye mfalume waambira atue, “Hinya Aiziraeli ni anji sana na ana nguvu kuhushinda. 10 1:10 Mahendo 7:19Kuchigbwa viha, halafu achigbwirana na maadui gehu kuhupiga, anaweza kuphaha nafwasi ya kuhutawala.† 1:10 Mana yanjina ya neno ra Chieburania rohumirwa hipha ni anaweza kuphaha nafwasi kuchimbira himu Misiri. Kpwa hivyo, ni lazima huendzeni njira ya chiwerevu kuazuwiya ili asienjerezeke zaidi.” 11 Phahi Amisiri aaikira Aiziraeli aimirizi achiahenda atumwa kpwa kuatsukuza mizigo miziho. Aiziraeli amdzengera Farao‡ 1:11 Farao ni cheo ambacho kala chichihumirwa ni afalume a Misiri. midzi ya kuikira akiba ya chakurya, yani Pithomu na Ramesesi. 12 Ela vira arivyozidi kugayiswa, ndivyo arivyozidi kuenjerezeka na achigota tsi yosi. Phahi Amisiri atishirwa sana ni nyo Aiziraeli. 13 O Amisiri aalazimisha Aiziraeli kuhenda kazi ngumu zaidi tsona bila ya mbazi. 14 Ahenda maisha gao gakale ga kugaya sana kpwa kazi ngumu dza kutengeza chokaa na kutengeza matofali, chisha ahenda kazi zosi za mindani. Kazi hizi arizohenda ahendeswa chisiru.
Avyalusadzi arioogopha Mlungu
15 Mfalume wa Misiri wabisha na avyalusadzi airi a Chieburania,§ 1:15 Chieburania Aeburania ni dzina ranjina ra Aiziraeli. arioihwa Shifura na Puwa. Achiaambira, 16 “Muchikala munavyalusa mchetu wa Chieburania, mlolenito vyo avyalavyo, achikala ye mwana ni mchetu, mricheni aishi, ela achivyala mlume, muolageni ye mwana.” 17 Ela hara avyalusadzi kala anamuogopha Mlungu wala taayahenda vira arivyolagizwa ni mfalume wa Misiri, ela aaricha ana alume aishi. 18 Badaye hiye mfalume wa Misiri waiha hara avyalusadzi na achiauza, “Kpwadze munahenda vino vya kuricha ana a chilume aishi?” 19 Hara avyalusadzi amjibu Farao achimuamba, “Achetu a Chieburania sio dza achetu a Chimisiri mana ana nguvu na avyala machiyao kabila ya swiswi kufika.” 20-21 Phahi, Mlungu waaonera mbazi hara avyalusadzi kpwa vira kala nkumuogopha Mlungu, achiajaliya nao piya achiphaha ana. Nao Aiziraeli achizidi kuenjerezeka na achikala na nguvu sana. 22 1:22 Mahendo 7:19Chisha Farao walavya malagizo kpwa atu osi achiamba, “Mwana wa chilume ndiyevyalwa ni Mueburania, mtsupheni muho wa Naili, ela mwana mchetu mricheni akale moyo.”
1:1 1:1 Mwandzo 46:8–27
*1:1 1:1 Jakobo ni dzina ranjina ra Iziraeli.
1:7 1:7 Mahendo 7:17
1:8 1:8 Mahendo 7:18
1:10 1:10 Mahendo 7:19
†1:10 1:10 Mana yanjina ya neno ra Chieburania rohumirwa hipha ni anaweza kuphaha nafwasi kuchimbira himu Misiri.
‡1:11 1:11 Farao ni cheo ambacho kala chichihumirwa ni afalume a Misiri.
§1:15 1:15 Chieburania Aeburania ni dzina ranjina ra Aiziraeli.
1:22 1:22 Mahendo 7:19