Chitabu cha
AAMULI
Tanga mbere
Chitabu cha Aamuli ni masemuriro ga wakati Aiziraeli kala akaricha kulunga shariya hata chila mutu anahenda aonavyo ni sawa. Wakati uhu kala ni kahi ya Aiziraeli kuvamia tsi ya Kanani na wakati wa kpwandzishwa kpwa utawala wa chifalume hiko Iziraeli. Adisi zenye zinahusu masujaa ambao kala achiihwa Aamuli. Aamuli hinyo taahendere kazi ya kuamula bahi kama neno renye rinavyoeleweka ela akala vilongozi a viha phamwenga na kutawala. Kati ya vilongozi aho phana mmwenga ariye mashuhuri zaidi, naye ni Samsoni, ambaye mahendoge ga kpwenye sura ya kumi na tahu hadi sura ya kumi na sita.
Fundzo kulu ra chitabu hichi ni kukala, kpwenderera kpwa Aiziraeli kala kunategemea kukala aaminifu kpwa Mlungu, ambapho kusakala aaminifu kala kuchiarehera mashaka. Ela kpwakala na zaidi ya higa, mana hata wakati taifa hiro kala tariphiya sawa na Mlungu, Mlungu kala nkuaricha aphahwe ni mashaka, ela kpwa mbazize nyinji, iye Mlungu kala a tayari kutivya atue wakati ariphomgalukira na kumririra tsona.
Maelezo muhimu kpwa chifupi
Garigohendeka hadi wakati wa chifo cha Joshuwa 1:1—2:10
Aamuli a Iziraeli 2:11—16:31
Mambo ganjina gohendeka 17:1—21:25
1
Atu a Juda na Simioni
anahala seemu ya tsi yohewa
Bada ya chifo cha Joshuwa, Aiziraeli amuuza Mwenyezi Mlungu achiamba, “Ni kabila riphi ndirokala ra kpwandza kpwendapigana na Akanani?” Mwenyezi Mlungu achiajibu achiamba, “Mbari ya Juda ndiyo ndiyophiya mwandzo kpwendapigana, nami tsi iyo nkaitiya mwao mikononi.” Phahi atu a mbari ya Juda achiambira ndugu zao a mbari ya Simioni, “Huphiyeni phamwenga wakati huyapigana na Akanani ili huhale tsi huriyohewa. Naswi hundaphiya phamwenga namwi wakati muyahala tsi yohewa.” Kpwa hivyo atu a Simioni achiphiya nao. Phahi atu a Juda achendashambuliya, naye Mwenyezi Mlungu achiatiya Akanani na Aperizi mwao mikononi, hipho atu a Juda achiolaga atu elufu kumi vihani hiko mudzi wa Bezeki. Mumo mudzini, atu a Juda akpwendamuona mfalume Adoni-Bezeki achipigana naye na achiashinda Akanani na Aperizi. Adoni-Bezeki wachimbira, ela aho achimzola hadi achimgbwira na achimkata madzalagumbe ga mikononi na maguluni. Adoni-Bezeki achiamba, “Afalume mirongo sabaa ambao kala akaakata madzalagumbe ga mikononi na maguluni kala achitsola pukupuku zitsopokazo photsi. Vivi Mlungu akaniripha kama vyohenda.” Achimphirika Jerusalemu na achendafwa kuko.
Chisha atu a Juda achipigana na kushinda Jerusalemu. Achiolaga atu osi kpwa upanga na nyo mudzi achiutiya moho. Badaye atu a mbari ya Juda aphiya achendapigana na Akanani ariosagala tsi za myangoni, Negebu na tsi ya Shefela.* 1:9 Negebu ni tsi ya jangbwa iriyo uphande wa mwakani. Shefela manaye ni tsi za kugbwa. 10 Piya ashambuliya Akanani ariosagala mudzi wa Heburoni ambao hipho mwandzo kala uchiihwa Kiriathi-ariba, achishinda makabila ga Sheshai, Ahimani na Talimai.
11 Ariphola hiko, atu a Juda aphiya achendashambuliya atu a mudzi wa Debiri, ambao pho mwandzo kala uchiihwa Kiriathi-Seferi. 12 Chisha Kalebu achiamba, “Mutu yeyesi ndiye shambuliya mudzi wa Kiriathi-Seferi na achiushinda ndamlóza mwanangu wa chichetu Akisa.” 13 Phahi Othinieli mwana wa mdide wa Kalebu, yeihwa Kenazi, waushinda nyo mudzi, naye Kalebu achimloza mwanawe Akisa. 14 Phahi ye Akisa ariphofika kpwa Othinieli, wamvoya ruhusa mlumewe akamvoye munda ise. 1:14 Tafusiri zanjina zinaamba Othinieli, wamuamba mchewe akavoye munda ise. Phahi Akisa waphiya na ariphokala anatserera kula kpwa pundawe, Kalebu wamuuza mwanawe, “Unalonda nikuhendereni?” 15 Akisa achimjibu achimuamba, “Nakuvoya uniphe zawadi kpwa sababu wanipha munda hiko Negebu, piya nipha vidzuho vya madzi.” Phahi Kalebu achimupha vidzuho vya madzi vya uphande wa dzulu na vya uphande wa tsini.
16 Mbari ya Juda iriphouka Jeriko, yani mudzi wa mitende, Akeni ariokala chivyazi cha mtsedza wa Musa aphiya phamwenga nao ko jangbwani seemu ya Juda iriyo Negebu phephi na Aradi, ahenda makalo hiko achisagala phamwenga na atu kuko. 17 Juda na ndugu zao a mbari ya Simioni aphiya achendashinda Akanani arioishi Sefathi. Mudzi hinyo awaangamiza 1:17 Neno ra Chieburania ririrohumika hipha rinamaanisha kuika vyo vitu na nyo atu mbere za Mwenyezi Mlungu kpwa kuvibananga-bananga au kuvilavya dza sadaka. tsetsetse nao achiupha dzina ranjina ra Horima.§ 1:17 Horima manaye ni kubanangbwa-banangbwa tsetsetse. 18 Atu a mbari ya Juda piya apiga na achishinda na kuhala midzi ya Gaza na vidzidzivye, Ashikeloni na vidzidzivye na Ekironi na vidzidzivye. 19 Mwenyezi Mlungu wakala phamwenga na atu a mbari ya Juda nao achihala seemu za myangoni, ela taayaweza kuzola atu arioishi seemu za kugbwa mana aho kala ana magari ga vyuma ga kuvwehwa ni farasi. 20  1:20 Joshuwa 15:13–14Mudzi wa Heburoni wahewa Kalebu kulengana na malagizo ga Musa, naye achiazola anangbwa ahahu a Anaki.
Makabila ganjina ganashindwa
kuzola Akanani
21  1:21 Joshuwa 15:63; 2 Samueli 5:6; 1 Nyakati 11:4Ela atu a Benjamini taayazola Ajebusi arioishi Jerusalemu, kpwa hivyo Ajebusi achiishi phamwenga na Abenjamini mo Jerusalemu hadi rero.
22 Atu a mbari ya Yusufu ashambuliya mudzi wa Betheli, naye Mwenyezi Mlungu achikala phamwenga nao. 23 Phahi yakala hivi: Kpwandza yo mbari ya Yusufu yahuma atu akapeleleze nyo mudzi wa Betheli. Pho mwandzo, mudzi uho kala uchiihwa Luzu. 24 Nyo apelelezi amuona mutu anatuluka kula mo mudzini achimuamba, “Hunakuvoya huonyese mryango wa kuinjirira himu mudzini, naswi hundakuhendera manono.” 25 Phahi waaonyesa, nao achiinjira na achiolaga chila mutu mo mudzini, isiphokala mutu hiyu na atue. 26 Badaye mutu iye watsama achendasagala tsi ya Ahiti, ambako wadzenga mudzi na achiupha dzina, achiwiiha Luzu, dzina ambaro richereko hadi rero.
27  1:27 Joshuwa 17:11–13Atu a mbari ya Manase taayazola atu a mudzi wa Bethi-Sheani na vidzidzivye, Taanaki na vidzidzivye, Dori na vidzidzivye, Ibuleamu na vidzidzivye na Megido phamwenga na vidzidzivye. Akanani aenderera kusagala kuko. 28 Hata Aiziraeli ariphokala na nguvu za kupigana nao, taayazola Akanani ela aalazimisha kuhenda kazi za shokowa.
29  1:29 Joshuwa 16:10Atu a mbari ya Efuraimu taayazola Akanani kula mudzi wa Gezeri ela asagala phamwenga nao.
30 Atu a Zabuloni taayazola Akanani ariosagala mudzi wa Kitironi, wala hara kala achiishi mudzi wa Nahaloli, ela nyo aenderera kusagala nao kuno anahenda kazi za shokowa.
31 Atu a mbari ya Asheri taayazola atu a midzi ya Ako, Sidoni, Ahilabu, Akizibu, Heliba, Afeka na Rehobu. 32 Atu a mbari ya Asheri asagala phamwenga na Akanani, enyezi a tsi iyo mana taayazola.
33 Atu a mbari ya Nafutali piya taayazola atu ariosagala mudzi wa Bethi-Shemeshi wala hara ariosagala mudzi wa Bethi-Anathi, ela asagala phamwenga na nyo atu a Kanani, ariosagala kpwenye yo tsi. Hata hivyo, alazimisha nyo atu a Bethi-Shemeshi na a Bethi-Anathi aahendere kazi.
34 Aamori aazola atu a mbari ya Dani achisala ko myangoni, wala taayaruhusiwa kusagala seemu za kugbwa. 35 Aamori aenderera kusagala mwango wa Heresi, na kpwenye midzi ya Aijaloni na Shaalibimu. Ela atu a mbari ya Yusufu ariphophaha nguvu aalazimisha Aamori ahende kazi za shokowa. 36 Mphaka wa Aamori waandzira unaphoambuka kuphiya Akirabimu hadi Sela na kpwenderera uphande wa dzulu.

*1:9 1:9 Negebu ni tsi ya jangbwa iriyo uphande wa mwakani. Shefela manaye ni tsi za kugbwa.

1:14 1:14 Tafusiri zanjina zinaamba Othinieli, wamuamba mchewe akavoye munda ise.

1:17 1:17 Neno ra Chieburania ririrohumika hipha rinamaanisha kuika vyo vitu na nyo atu mbere za Mwenyezi Mlungu kpwa kuvibananga-bananga au kuvilavya dza sadaka.

§1:17 1:17 Horima manaye ni kubanangbwa-banangbwa tsetsetse.

1:20 1:20 Joshuwa 15:13–14

1:21 1:21 Joshuwa 15:63; 2 Samueli 5:6; 1 Nyakati 11:4

1:27 1:27 Joshuwa 17:11–13

1:29 1:29 Joshuwa 16:10