Nan Ammay Ay Chamag Ay Insurat
Mateo
Nan Omona Ay Ammuwun
Nan nangisurat as nan nauy Ammay ay Chamag at hi Mateo ay makali us un Levi ay ifian Santiago ay potot Alfeo (Mar. 2:14; 3:18). Uray mu naifilang hi Mateo as fumafiasor kiapú ta usa hiya ay Judio ay chinutokan nan chiyuycha i-Roma as usa ay mangam-among as fiaror, enayakian challu Jesus hiya as usa as nan disipulusna (Mt. 9:9; Mar. 2:14; Luc. 15:27), ya nakekan pay hi Jesus kan hiya (Mt. 9:10).
Insurat Mateo nan nauy Ammay ay Chamag, tay laychuna ay epakaammu fiakun yangkiay as nan chiyuycha Judio ngem uray us as nan am-in ay tataku ay hi Jesus nan Cristo winnu Mesias ay nan Omesarakan ay finaor Apo Dios asna's luta ta matongpar nan enkarina as nan Turag ad Pus-uy.
Laychuna ay epakaammu ay hi Jesus nan tit-iwa ay Aren chi Judio, isunga nafukig nan kali ay “Aren chi Judio” as 2:2; 27:11, 29, 37. Enpakaammuna ay hi Jesus at nurpu as nan kianak Ari David, isunga namen ongorna insurat nan kali ay “Kianak Ari David” as pang-awag kan Jesus (1:1; 9:27; 12:23; 15:22; 20:30,31; 21:9,15; 22:42).
Laychuna ay epakaammu ay hi Jesus nan kangatuwan ay misturu ay finaor Apo Dios. Isunga wachay kalibfengan Jesus ay mangelawlawag as nan lintig Apo Dios ya mangisuru as nan maepangkep as nan muntorayan Apo Dios.
Nan ongor ay isursuron Jesus at napasigcha as lema: 1) Nan enkasabana henan chuntug ay maepangkep as nan libfengun, ukiali ya gun-gunan nan tataku ay maetapi henan muntorayan Apo Dios (5:1-7:27). 2) Nan nangisursuruwan Jesus as nan disipulusna as nan uycha nun-ekaskasabaan (10:5-42). 3) Nan chiyuycha maepadpachongan nan muntorayan Apo Dios (13:3-52). 4) Nan ukiali ya libfengun nan chiyuycha disipulusna (18:3-35). 5) Nan ommatan nan munpatingkiaan nan luta ya nan munfiangchan Cristo ay muntoray (24:4-25:46). Ngem sakbay ommat na, kenalen Jesus un masapor maekasaba nan Ammay ay Chamag as nan am-in ay tataku asna's luta (Mt. 24:14).
Ongor chi naisurat as nan nauy ay liblu, ya as na yangkiay nan kawad-ancha ay kaman as nan chiyuycha mangili ay nurpu as nan fomofoknakian nan urkiw (2:1-2), nan nanaranan Pedro henan fiayfiay (14:24-27), nan naor-an nan fiaror as nan tapak nan nafunwetan (17:27), nan enmammayan nan chuwa ay nafurag (20:29-34), nan maepadpachongan nan mun-um-uma (20:1-16), nan chuwa ay an-ak (21:28-30), ya nan hinpuru ay fiafiarasang (25:1-13).
Nan Nakudkudwaan Nan Nauy Liblu
Nan Kaap-uwan Jesu Cristo Ya Nan Naiyankana 1:1-2:23
Nan Nun-is-isuruwan Juan Ay Fumufunyag 3:1-12
Nan Nafunyakianan Ya Nachistingan Jesus 3:13-4:11
Nan Nun-is-isuruwan Jesus Ad Galilea 4:12-18:35
Nan Nun-is-isuruwan Jesus Ad Jerusalem 19:1-20:34
Nan Anongos Ay Chumingkon Jesus Ya Nan Natuyana 21:1-27:66
Nan Natakuwan Jesus Manipud As Nan Utúy Ya Nan Nunpail-ana 28:1-20
1
Nan Kaap-uwan Jesu Cristo
(Luc. 3:23-38)
1 Hiyana nan lestaan nan kaap-uwan Jesu Cristo ay kianak David, ya hi David at kianak Abraham. 2 Hi Abraham at aman Isaac. Hi Isaac at aman Jacob. Hi Jacob at aman cha Juda ay hen-anag-i. 3 Hi Juda at aman cha Fares kan Zara, ya nan enacha at hi Tamar. Hi Fares at aman Esrom. Hi Esrom at aman Aram.* Gen. 38:29-30 4 Hi Aram at aman Aminadab. Hi Aminadab at aman Naason. Hi Naason at aman Salmon. 5 Hi Salmon at aman Boaz, ya nan enan Boaz at hi Rahab. Hi Boaz at aman Obed, ya nan enan Obed at hi Ruth. Hi Obed at aman Jesse. 6 Hi Jesse at aman Ari David.
Hi David at aman Solomon, ya nan enan Solomon at sikud ay asawan Urias.† 2 Sam. 11 7 Hi Solomon at aman Roboam. Hi Roboam at aman Abias. Hi Abias at aman Asa. 8 Hi Asa at aman Josafat. Hi Josafat at aman Joram. Hi Joram at aman Ozias.‡ 1 Cro. 3:11-12 9 Hi Ozias at aman Joatam. Hi Joatam at aman Acaz. Hi Acaz at aman Ezekias. 10 Hi Ezekias at aman Manases. Hi Manases at aman Amon. Hi Amon at aman Josias. 11 Hi Josias at aman cha Jeconias ay hen-anag-i. Enpototna chicha as nan timpu ay naiyuyan nan chiyuycha kianak Israel ad Babilonia.§ 2 Ar. 24:8-16; 1 Cro. 10-16
12 Kuncha pay wacha ad Babilonia, enpotot Jeconias hi Salatiel. Hi Salatiel at aman Zorobabel.* Ezr. 3:2 13 Hi Zorobabel at aman Abiud. Hi Abiud at aman Eliakim. Hi Eliakim at aman Azor. 14 Hi Azor at aman Sadoc. Hi Sadoc at aman Akim. Hi Akim at aman Eliud. 15 Hi Eliud at aman Eleazar. Hi Eleazar at aman Matan. Hi Matan at aman Jacob. 16 Hi Jacob at aman Jose. Hi Jose at asawan Maria ay enan Jesus, ya hi Jesus nan makali un Cristo.
17 Isunga, hinpuru ya opat am-in nan kaap-uwan Jesus manipud kan Abraham inkiana kan David. Hinpuru ya opat us ay kaap-uwan manipud kan David inkiana as nan naiyuyan nan chiyuycha kianak Israel ad Babilonia. Wacha us chi hinpuru ya opat ay kaap-uwan manipud as nan naiyuyan nan chiyuycha kianak Israel ad Babilonia inkiana as nan naiyankan Cristo.
Nan Naiyankan Jesu Cristo
(Luc. 2:1-7)
18 Hiyana nan kaap-apatan nan naiyankan Jesu Cristo. Hi Maria ay enana at naetfor kan Jose. Ngem sakbay nunteponcha, naammuwan at ay masikug hi Maria babaen as nan pannakafialin nan Espiritu Santo.† Nan iniili ay ukialen chi Judio at mu wachay naetfor, naifilangcha at as hen-asawa uray chaancha pay nuntepon. Mu achi laychun nan laraki ay ituruy, masapor mun-amma hiya as kasuratan nan mun-ichangancha ay wachay chuwa ay tistigu. 19 Kiapú ta nalintig ay taku hi Jose ay asawana, ya achina laychun ay ifiafiain hi Maria as nan sangwanan nan tataku, ninumnumna ay iyichangna hiya ay achi maam-ammuwan nan tataku. 20 As nan chana mangnumnumnuman as na, nunpaila babaen as nan iitawna nan anghel nan Apo. Kenalen nan anghel, “Jose ay kianak David, achika umugyat ay mangetepon kan Maria, tay nan nasikukianana at babaen as nan pannakafialin nan Espiritu Santo. 21 Iyanaknantu nan laraki, ya ngadnam as Jesus, tay hiya nan mangesarakantu as nan tatakuna as nan fiasfiasorcha.”
22 Enommat am-in chaná ta matongpar nan enpaifiakian Apo Dios as nan usa ay pomapadtu ay kanana, 23 “Munsikugtu nan usa ay fiarasang ay maid laraki as nakiskissuy kan hiya. Iyanaknantu nan usa ay laraki ay mangadnantu as Immanuel.”‡ Isa. 7:14 (Nan laychun nan Immanuel ay kanan at “Wacha hi Apo Dios kan chitaku.”)
24 Kun pay finmangun hi Jose, enatna nan infiakian nan anghel nan Apo, at entepona hi Maria. 25 Ngem chaan nakiskissuy kan Maria inkiana inyanakna nan mutun ay laraki. As nan hiyachi, ngenadnan Jose nan mutun as Jesus.
*1:3 Gen. 38:29-30
†1:6 2 Sam. 11
‡1:8 1 Cro. 3:11-12
§1:11 2 Ar. 24:8-16; 1 Cro. 10-16
*1:12 Ezr. 3:2
†1:18 Nan iniili ay ukialen chi Judio at mu wachay naetfor, naifilangcha at as hen-asawa uray chaancha pay nuntepon. Mu achi laychun nan laraki ay ituruy, masapor mun-amma hiya as kasuratan nan mun-ichangancha ay wachay chuwa ay tistigu.
‡1:23 Isa. 7:14