1 Hay aat di pangulug ya hiyay panginnilaan tu'un immannung an ipa'annung Apo Dios an amin nan inalinah atonan hiyah ne hahalimidon tu'u. Ya ta"on hi un tu'u adi mattig ya kulugon tu'un atona. 2 Dumalat di pangulug din tataguh penghana ya denlon Apo Dios an nahamadda.

3 Ya dumalat goh di pangulug tu'u ya ininnila tu'un hidin penghana ya hay hapit Apo Dios di nunlumuh tun luta ya nan wad ugwan. At hiyanan ma'awatan tu'u an amin tun mattig an wadad ugwan ya mi'iddah din hopapna, mu limmun Apo Dios.* Gen. 1:1-2:1.

4 Hay pangulug Abel di dimmalat hi ma"aphod di ene'nongnan Apo Dios ya un nan ene'nong Cain. Ya dimmalat heden pangulug Abel ya inabulut Apo Dios an maphod di ene'nongnan Hiya.† Gen. 4:1-8. Ya ta"on un natoy hi Abel hidin hopapna mu waday na'adal tu'un hiyah aat di pangulug ay Apo Dios.

5 Ya umat goh hina ay Enoch an dimmalat di pangulugna, ya ta"on un agguy natoy ya nonong ya inawit Apo Dios hiyad abuniyan, at mi'id di nangah'up ay hiya. Hay inalin nan nitudo' an Hapit Apo Dios ya hidin agguyna nangawitan ay Enoch ya ongol di nangipadenolan Enoch ay Hiya.‡ Gen. 5:21-24; Jude 1:14-15. 6 At nan tagun mi'id di pangulugna ya adi nonongan padenlonah Apo Dios. Ti nan tagun namhod an middum ay Hiya ya mahapul an kulugonan wadah Apo Dios, ya kulugona goh an badangan Apo Dios nan mumbagah badangna.

7 Hi Noah goh di ohan dimmalat di pangulugna ya kinulugnay inalin Apo Dios an awniat waday ma'at. At inunudnah Apo Dios ta inyammanay pupul, ya hinumgopda nan pamilyanah di ta agguyda nilagat an nalnong hidin nalbongan tun luta. Ya dumalat di pangulugna ya imbilang Apo Dios an nahamad an adi umat hinan udum an tatagun nen gutud an mi'id di pangulugda, at nun'alnongda.§ Gen. 6:9-9:17.

8 Ya umat goh hina ay Abraham an dimmalat di pangulugna ya inunudnay hapit Apo Dios ti tinaynana nan numbabluyna ta numbotan hinan babluy an inalin Apo Dios hi ipaboltanan hiya an ta"on hi unna agguy inilah den umayana. 9 Ya hay nangulugna goh di dimmalat hi bimmotabotananah immuyna ni'babluyan hinan inalin Apo Dios an ipaboltana. Hay abungda ya un tulda ti mi'id di napto' hi umuyda pi'babluyan. Umat hina goh damdama ay da Isaac an imbaluyna ya hi Jacob an ap'apuna an niddumdah nan inalin Apo Dios an lutan ipaboltana. 10 Ene'edpol Abraham di umat hina ti hahalimidonan awniat mihinah nan nahamad an babluy an inyamman Apo Dios.* Gen. 12:1, 4-5.

11 Ta"on hi Sarah an ahawan Abraham ya nahamad di pangulugna ti hiya ya bahig, ya namama goh udot ti na'in'inna, ya hi Abraham ay ya na'alla'ay, mu dimmalat di pangulugdah nan inalin Apo Dios an mawaday imbaluyda at nawadaan hi Sarah.† Gen. 18:9-15; 21:1-7. 12 Ya la'tot ya dimmo'ol di holagdan umat hi ado'ol nan bittuan ad daya, ya umat goh hinan panag hinan pingit di baybay an adi ma'yap.‡ I Ki. 4:20.

13 An amin daten tatagu ya waday pangulugdah engganay natoyda. Hay attigan di pangulugda ya hehennodday pangidatan Apo Dios hinan inalinan dida. Mu agguy impa'annung Apo Dios din intulagnah din ataguda, mu ta"on un umat hina ya agguyda din'ug di pangulugda an udum di algaw at umannung. Inilada an bo'on hituh lutay a'atan nan inalin Apo Dios an idatnan dida, at hiyanan inabulutdan unda mi'babluy ya anggay hitun luta. 14 Ya nan tagun adi mangibilang hi un tun lutay nahamad hi ihinanda ya hiyah ne panginnilaandah un waday nat'on an babluy hi hahalimidondah lutadah ihinanda. 15 Adida mahkay nomnomnomon nan babluy an tinaynanda ti un gulatna at numbangngadda. 16 Manu ay ya nan babluy an inamnawandan ayan ya nan ma"aphod ya un nan babluy an tinaynanda ti henen babluy ya wadad abuniyan an indadaan Apo Dios. At adi bumain hi Apo Dios an mangali an Hiyay Diosda ti indadaanana didah pumbabluyanda.

17-18 Hay oha goh hi attigan di nahamad an pangulug ya nan inat Abraham hidin nampongan Apo Dios. Ti dimmalat di pangulugna ya inabulutnay inalin Apo Dios an e'nongna nan oh'ohhan imbaluynan hi Isaac, ya wan hay inalin Apo Dios hidin hopapna ay hiya ya hi Isaac di ahlagan di do'ol an tatagu.§ Gen. 15:4-6. 19 At agguy nun'ad'adi, at inabulutnan umuyna patayon ti kulugonan waday abalinan Apo Dios an mummahuh natoy. Ya makulug an paddungnay tinagun Apo Dios ti pino'yayanah Abraham ta agguyna intuluy an ene'nong nan imbaluyna.* Gen. 22:1-19.

20 Umat goh hina ay Isaac an dimmalat di pangulugna ya impa'innilanah nan duwan imbabaluynan da Jacob ay Esau an hi udum di algaw ya idat Apo Dios di amaphodanda.† Gen. 27:27-40.

21 Ya umat goh ay Jacob an dimmalat di pangulugna ya hidin na'alla'ay an magadyuh an matoy ya dinayawnah Apo Dios hidin nangibayuhanah din hul'udnan timma'dog, ya inluwaluana nan a'ap'apunan imbabaluy Joseph.‡ Gen. 47:29-31; 48:8-20.

22 Ya umat goh hina ay Joseph an dimmalat di pangulugna ya hidin wan magadyuh an matoy ya inalina an udum hi algaw ya taynan nan holag Israel ad Egypt. Ya inalinan diday ita'inday odolna ta umuyda ilubu' hi pumbangngadandah nan babluyda.§ Gen. 50:24-25.

23 Ya ta"on goh un din o'ommod Moses ti dimmalat di pangulugda ya agguyda timma'ot an nangibahhaw hinan uldin di ali an mipipatoy an amin di pa'ittungaw an linala'in imbabaluy di Hudyu, at impo"oydah Moses hi tuluy bulan an nete"ah nitungawana. Hay oha goh ya iniladan ma"aphod di a'ung'ungnganah hinagang Apo Dios.† Ex. 2:1-4.

24 Ya ta"on hi Moses hidin amataguna ti dimmalat di pangulugna ya agguyna inabulut an mibilang hi imbaluy nan babain imbaluy di alid Egypt an nangipa'ong'ongngol ay hiya. 25 Manu ay ya pa'appohdonan middum hinan i'ibbanan tatagun Apo Dios an munligligat ya un nan iddumanah nan i'Egypt hinan gunda aton an pumbaholan ti inilanan un na'amtang ya anggay nan pun'am'amlonganda. 26 Hay punnomnom Moses ya odolnah un munligligat an dumalat di pangulugnah alian Kristu an pento' Apo Dios hi mumpapto' ay dida ya un nan pamoltananah an amin an inadangyan an wad Egypt ti nonomnomonay lagbunah udum hi algaw.‡ Ex. 2:5-14.

27 Ya dimmalat goh di pangulugna ya tinaynanad Egypt an agguy timma'ot hi bumungtan nan alih panaynanah di. Ya ta"on un nunligligat hidih din immayana ya gagangaynan hi Apo Dios di inun'unudnan paddungnay unna tinnig ya wan adi mattig. 28 Ya hidin ni' agguyda nanaynan ad Egypt ya dimmalat di pangulugna ya inunudnay inalin Apo Dios. At hiyay nangipangpanguluh nan alyondan Punnomnomandah nan Namaliwan di Anghel Apo Dios hinan Holag Israel ti ilamuhdah nan paneddeng di a'abungda nan dalan di kalnilu. At wa ay ta maluh nan Anghel Apo Dios an mamatoy hinan linala'in papangpangullun imbabaluy nan i'Egypt ya hiyah de pangimmatunana ta adina ilagat nan pangpangullun imbabaluy nan Hudyu.§ Ex. 4:29-13:22.

29 Ya dimmalat goh di pangulug nan Hudyu ya natob'a nan danum hinan Mumbolah an Baybay* Unu Red Sea. ta way nange'wandan bimmad'ang hidin nanaynandad Egypt hi namdugan nan i'Egypt ay dida. Mu unat goh bimmad'angda ya nun'addumon Apo Dios nan danum ta nun'ahe'nob din i'Egypt an namdug ay dida.† Ex. 14:1-15:21.

30 Ya hidin dimmanallanandah napat an tawon ya dimmatongdad Jericho. Mu mi'id di inatdan humgop ti waday allup an nunlene'woh hinan babluy, mu dimmalat di pangulugda ya inunudda din inalin Apo Dios an atondan le'donda nan babluy hi pituy algaw. At inatdah de, ya nonongan natu"in nan allup, at hinumgopda, ya numpatoyda nan tataguh di.‡ Josh. 5:13-6:27.

31 Pinatoydan amin nan tataguh din agguy kimmulug ay Apo Dios, mu agguyda inlagat nan ohan babain putan hi Rahab ya nan pamilyana ti dimmalat di pangulugna, ya binadangan din duwan Hudyun din immuy nunhi'im dida.§ Josh. 2:1-24; 6:22-25.

32 Undan mahapul un'u tagan di tuntun hinan tatagun pangittiganyuh aat di pangulug? Gulat ta tuntuno' nan nun'ahamad di pangulugda ya adi umanay di timpu ti do'olda an umat ay da Gideon,* Judg. 6:1-8:35. ya hi Barak,† Judg. 4:1-5:31. ya hi Samson,‡ Judg. 13:1-16:31. ya hi Jephthah,§ Judg. 11:1-40. ya hi David,* I Sam. 16:1-31:13; II Sam. 1:1-24:25; I Ki. 1:1-2:12; II Chron. 11:1-29:30. ya hi Samuel,† I Sam. 1:1-16:13; 25:1; 28:1-25. ya din numbino'ob'on an propeta. 33 Hay udum ay daten tatagu ya hay pangulugday dimmalat hi nangabakandah din immuyda ni'gubatan, ya nahamad di nun'ap'apuwandah nan babluyda, ya nipa'annung din inalin Apo Dios an idatnan dida, ya impawana nan munhinaang an layon ta agguyda inihday udum.‡ Hay na'atana ya hi Daniel (Dan. 6:1-28). 34 Dimmalat goh di pangulugda ya nabaliwan di udum hidin hi'ihi'itangan panghoban di buhuldan dida ti nonong ya agguy genhob nan apuy dida.§ Hay na'atana ya da Shadrach ay Meshach, ya hi Abednego (Dan. 3:1-30). Ya dimmalat goh di pangulug di udum ya nabaliwandah pamatayan di buhuldan dida. Ya nan udum ya nalogoyda, mu gapuh pangulugda ya bimmi'ahda ta natulidda mahkay an mi'gubat, ya inabakda nan immuy an mamloh hinan babluyda. 35 Ya wadada damdamay binabaih din hopapna an dimmalat di pangulugda ya namahuan nan natoy an imbabaluyda.* Hay duwan na'atanah nan gutud di Old Testament ya nan balu an iZarephath (I Ki. 17:17-24) ya nan iShunam (II Ki. 4:8-36). Ya impaligligatday udum ya unda patayon an dimmalat di agguyda nangidinngan hi pangulugda ti pohpohdondan matoy ya nan pangidinngandah pangulugdan Apo Dios. Ti iniladan mamahuanda an waday ma"aphod an pi'taguanda. 36 Hay udum an kimmulug ya nalayalayahanda ya nahuplitda. Ya hay udum ya nabangkilinganda ta nabaludda. 37 Ya numbino'ob'on di natayan di udum an kimmulug ti natpah batuy udum, ya nalagadiy udum ta nabongwah,† Hay itudun nan hudhud di Hudyu ya na'at ay Isaiah ti impalagadin anu nan Alin hi Manasseh hiya. ya natpig di udum hi hanggap ta natoyda. Hay udum ya agogohgohdan nunligligat ya nun'akudang di mahapulda, ya hay lubungda ya un hay up'up di kalnilu unu gandeng. 38 Ya hay udum ya napakakdah numbabluyanda ta immuyda limmane'le'od hinan mapulun ya hinan aduntuduntug, ya nihinah liyang unu lingab di udum. Mu hay aptan ya diday maphod an tatagun adida umat hinan agguy kimmulug an mangipaligligat ay dida.

39 Daten tatagu ya denlon Apo Dios didan maphod an dumalat di pangulugda, mu agguyda ene'dam din inalin Apo Dios ay didan lagbuda 40 ti waday ma"aphod an ninomnom Apo Dios an aton ay ditu'un amin an bo'on un dida ya anggay. Ya ta"on un ditu'ud ugwan ya middum tu'u goh damdama ene an dumalat di pangulug tu'u.