Sang'hano za Iwatumigwa
Ulongozi
Kitabu cha Sang'hano za Iwatumigwa chosimulila kusonga kwa wanhu wamtogole Yesu na vija wanhu viwamtogole Yesu kusongela Yelusalemu mbaka Yudea na Samalia na vivija mbaka kumwande ya kuko. Vino vivo Yesu viyawalongele wanahina zake yang'hali hanagaligwa kuulanga (Sula ya 1:8). Kitabu kino chandikigwa na Luka vivija ayo yandike Mbuli Inogile ya Luka. Luka kakala mganga na kandika goya zimbuli kamba vizilawile. Heyo kandika Imbuli Inogile na kitabu kino cha Sang'hano za Iwatumigwa kwa Teofili yakalile Mgiliki, lakini vivija togesa ivitabu vandikigwa mbuli ya wanhu wamtogole Yesu wose Wagiliki na Wayahudi (Sula ya 1:1).
Kitabu kino cha Sang'hano za Iwatumigwa chogesigwa kamba chandikigwa hagati ya mwaka wa 60-64 toka kuvumbuka kwa Kilisito, kwavija ikitabu chohelela aho Paulo viyakalile yang'hali mkifungo. Vivija Luka wanga wose na mtumigwa Paulo na wanhu wogesa kamba kitabu kino chandikigwa kudibuga da Antiokia. Kitabu cha Sang'hano za Iwatumigwa chogendeleza Mbuli Inogile ya Luka na chosongela Yesu viyacholile kuulanga. Kilamuso cha Luka kwandika kamba kikija cha Mbuli Inogile ya Luka. Kalonda Teofili na wanhu wamtogole Yesu watamanile kija kiwafundizigwe, avo kandika goya vija mbuli ya Yesu viyakalile hano mwiisi na vija wanhu wamtogole Yesu viwongezeke.
Kitabu cha Sang'hano za Iwatumigwa chotulagusila vija waetu wasongile kumtogola Yesu viwakalile na viilondeka mna ukukala kwa kumtamanila Yesu. Vivija viwatendile watumigwa votulagusila kamba tolondeka tumtamanile Loho Yang'alile twahawalongela wanhu wayagwe usenga wa Mbuli Inogile.
Mbuli zili mkitabu
Tanhu Loho Yang'alile kowezila wanahina na wanhu wamtogole Yesu wosonga kongezeka (Sula ya 1:1-8:1).
Abaho wanhu wamtogole Yesu wodununzigwa na wosonga kwenela kubanza Yelusalemu (Sula ya 8:2-12:23).
Abaho Paulo kochola mwanza wake wa ichanduso wa umishieni (Sula ya 12:24-14:28).
Abaho mting'hano wa Yelusalemu kugesa wanhu wamtogole Yesu sambi sambi wolondeka watende choni (Sula ya 15:1-35).
Abaho Paulo kochola mwanza wake wa kabili wa umishieni (Sula ya 15:36-18:22).
Abaho kachola mwanza wake wa kadatu wa umishieni (Sula ya 18:23-20:38).
Abaho Paulo kogeligwa mmakono ako Yelusalemu (Sula ya 21-26).
Kukimambukizo kagaligwa Lumi (Sula ya 27-28).
1
1 Kwa Mkulu Teofili.
Mna ikitabu changu kinisongile kwandika, nyandika gose gayatendile Yesu na kufundiza kulawa mna ikipindi kiyasongile kusang'hana, 2 mbaka mna disiku diyagaligwe kuulanga. Viyakalile yang'hali hanagaligwa uchanha, kawagwaa malagizo kwa udahi wa Loho Yang'alile wanhu awo yawasagule wawe watumigwa zake. 3 Mna ikipindi cha siku malongo mane toka ifa yake, Yesu kakala yowalawilila watumigwa zake miyanza mingi muladi kulagusa kakala mgima. Wamona, nayo kalonga nao mbuli za Undewa wa Mulungu. 4 Mna ikipindi kimoja viyakalile koja nao, kawalagiza, “Sekemulawe kudibuga da Yelusalemu, lakini mbeteleni Loho Yang'alile yeli nhunza iyawalongele Tatangu. 5 Yohana kawabatiza kwa mazi, lakini mna ikipindi kidodo kumwande mobatizigwa kwa Loho Yang'alile.”
Yesu kogaligwa uchanha kuulanga
Mlk 16:19-20; Luk 24:50-53
6 Watumigwa viwaiting'hane hamoja na Yesu, wamuuza, “Mndewa, vino kipindi kino acho chonda uwabwezele wanhu wa Izilaeli undewa?”
7 Yesu kawedika, “Kipindi na siku azo va mmakono ga Tatangu. Mweye siyo sang'hano yenu kujuwa lini vondaiwe. 8 Lakini Loho Yang'alile vondayawezile, mobokela nguvu, na mowapetela wanhu mbuli zangu zimone, mowapetela kudibuga da Yelusalemu na mziisi zose za Yudea na Samalia, na kuuhelelo wa isi.” 9 Viyamambukize kulonga vivo, kagaligwa uchanha kuulanga kuno womulola. Abaho ulanga umfisa, hawamone kabili.
10 Viwakalile wang'hali wolola bunhuu kuulanga Yesu viyakalile kochola, bahaja wanhu wabili wavalile viwalo vizelu chuwee wema habehi nao. 11 Walonga, “Mweye wanhu wa Galilaya, habali mwima aho na kulola uchanha kuulanga? Yesu iino yagaligwe uchanha kuulanga kulawa kumwenu, kobwela kabili kamba vivo vimmona kochola kuulanga.”
Muhazi wa Yuda
Mat 27:3-10
12 Abaho watumigwa wabwela Yelusalemu kulawa kuna Ulugongo lwa Mizeituni, lukalile utali wa kilometa imoja kulawa buga dija. 13 Wengila kudibuga, wachola mbaka kudigati diwakalile Petulo na Yohana na Yakobo na Andeleya na Filipo na Tomaso na Batulumayo na Matayo na Yakobo mwanage Alufayo na Simoni Zeloti na Yuda mwanage Yakobo. 14 Wagendelela kuiting'hana hamoja kumpula Mulungu, hamoja na watwanzi wayagwe, na Malia mamake Yesu na wadodo zake Yesu.
15 Siku dimoja Petulo kema mumting'hano wa wanhu wamtogole Yesu. Wanhu awo wakala wovika gana dimoja na malongo mabili. 16 Petulo kema na kulonga, “Ndugu zangu, Maandiko Gang'alile golondeka galawilile, gaja gayalongile Loho Yang'alile kubitila Daudi, yalagule mbuli ya Yuda, ayo yawalongoze wanhu waja wamgogile Yesu. 17 Yuda kakala imoja wa kibumbila chetu, kwavija kasaguligwa tutende nayo sang'hano.”
18 Yuda kagula mgunda kwa sente ziyapatile kwa gehile, mumo kagwa kingubanguba luu, na inda yake itulika na vinhu vake vose va mgati vilawa kunze. 19 Wanhu wose wa Yelusalemu waihulika mbuli ayo, avo kwa ulonzi wa kumwao waukema mgunda awo Akelidama, fambulo jake, “Mgunda wa Damu.”
20 “Kwavija yandikigwa mna ikitabu cha Zabuli,
‘Ng'anda yake iwe vihame,
mgati yake sekeyakale munhu yoyose.’
Vivija yandikigwa,
‘Munhu iyagwe yasole sang'hano yake.’
21 “Avo, kolondeka yasaguligwe munhu imoja yakalile na tweye kipindi chose Mndewa Yesu viyangile na tweye. 22 Kusongela kipindi kija Yohana viyawapetele wanhu usenga wake wa kubatiza, mbaka siku dija Yesu viyagaligwe kuulanga kulawa kumwetu. Munhu ayo yailumbe na tweye mna isang'hano ya kuwapetela wanhu kuzilibuka kwa Yesu.”
23 Avo wasagula matwaga ga wanhu wabili, Yusufu yakemigwe Balisaba hebu Yusito, na wakabili Matiasi. 24 Abaho wampula Mulungu walonga, “Mndewa, kugajuwa goyogesa kila munhu. Avo tulagusile nani mna iwanhu wano wabili yuumsagule 25 yakusang'hanile muutumigwa yaulekile Yuda, yalemelwa kuchola hanhu hayalondeke.” 26 Aho wabwanha simbi kusagula mna iwanhu awo wabili, avo simbi imgwila Matiasi, nayo kongezigwa mna ikibumbila cha watumigwa longo na imoja.