Baluwa ivavalembidile
Vaeblaniya
Ulongoledi wa baluwa ya Vaeblaniya
Baluwa ya Vaeblaniya nni baluwa ikâmya namene ntima na nni baluwa ilangûja namuna Yesu chatimilisije malemba la unabii wa Lilailano lya Kala. Baluwa aino ya Vaeblaniya ìlembwije muchi hutuba ya mahubili. Nkúlemba wa baluwa ya Vaeblaniya àtumidile mistali ya Nnilailano lya Kala malinga myanda 60 ilangûja namuna Yesu chatimilisije unabii na madengo la Kuhani Nkulu. Bahi ing'anya ya anelyo, baluwa aino íkudungiwije ììve baluwa ya kuvakamya ntima Vakilisto va Chiyahudi. Baluwa aino ìlanguja namuna Yesu chaitimilisije Sheliya ya Musa uchinga vino makuhani vanave na ing'anya ya kuhumya sadaka. Yesu njo anajukile kuva sadaka ya kuvausija masambi lammalele vanu va mahiku lammalele. M'baluwa aino hwetu tuvanu tuvamaduvano tunahimywa kuhweneha kunkulupila Yesu Kilisto na kumpapata nang'e, ata patubanihwa, kwa kuva, nang'e weka njo atandilihîje na njo aikamilîsa ing'ulupa yetu (sula ya 12:2).
Nanga munu ammaite munu ailembile baluwa aino ya Vaeblaniya, henga vatalamu vohe va Bibiliya vàtenda kuva ilembwije na munu yumo muavano vanu ncheche, yani Ntume Paolo na Luka na Banaba na Apolo. Na uhiku ulembwîje baluwa aino nanga paumaikana, henga vatalamu vohe va Bibiliya vàkulupila kuva ílembwije kabla ya mwaka wa 70 kutandikila mwaka wavelekwejije Yesu Kilisto. Imanga ya Yelusalemu yóndongwije mmwaka wa 70 kutandikila mwaka wavelekwejije Yesu Kilisto, henga munu ailembîle baluwa aino àilonjelela imanga ya Yelusalemu kuva muchi bado ikánambikwondongwa. Baluwa ya Vaeblaniya ílembwije muimanga ya Loma (13:24), na ìnahululika kuva ínidinguhwa uchinga isomwe mmakuwa lammalele la vanu vankulupîla Yesu.
Uinjipihi wa baluwa ya Vaeblaniya
1. Sula ya 1:1-4:13, Nkúlemba ànnonjelela Yesu Kilisto kuva nni nkulu kumpunda Musa na malaika.
2. Sula ya 4:14-7:28, Na àhweneha kunnonjelela Yesu kuva nang'e nni nkulu kuvapunda makuhani vakôla madengo mu Ing'ande ya Nnungu ya ku Yelusalemu.
3. Sula ya 8:1-10:31, Uchocho, nkúlemba àlanguja kuva utumishi wanga Yesu nni wambone na ùvele na ukulu kupunda aula wa makuhani va Lilailano lya Kala, na njo mana ata Lilailano lyake nni lyambone namene kupunda Lilailano lya Kala.
4. Sula ya 10:32-13:17, Nkúlemba bada ya kulonjelela kuva Yesu nni wambone na nkulu kwa namuna dyammalele, hambi àhumya malaijo lalembelewa latendewe madengo kwa vitendo.
5. Sula ya 13:18-25, Nkúlemba àmalilila kulemba baluwa yake kwa kuvahaulila babali fulani na kuvasalimila.
1
Vino Nnungu àtangola na vanu kupitila Yesu Mwanawe
1 Anepo kala Nnungu átangwele na anyakala vetu kwa myanda yohe na kwa namuna dyohe kupitila manabii vake. 2 Henga mmaduva alano la ntululilo àtangwele na hwetu kupitila Yesu Mwanawe, wantandwele ààve mwene mapala la vitukutuku vyammalele, na kwa kupitila nang'e, Nnungu ániviumba vitukutuku vya kumahunde na pachilambo chammalele. 3 Nang'e njo ing'anyimi ya ukulu wanga Nnungu, na njo nfano uhiu wanga Nnungu mwene. Kwa kuva, Mwana wanga Nnungu àvihululiha vitukutuku vyammalele vihwenehe kupwawa kwa dimongo dya lilove lyake. Ánivahahula vanu masambi lavo, na pamalidile nkuikala aneko kulihunde, m'bali wa kunkono wa Nnungu, mumamulaka lake Nnungu Avêle na Ukulu.
Kilisto nni nkulu kupunda malaika
4 Anelo làlanguja kuva Mwana wanga Nnungu nni nkulu kupunda malaika malinga lina lyake lyapewije na Nnungu chilivele likulu kupunda malina lavo. 5 Kwa kuva, Nnungu nanga panawahite kananga mwanda umo kunnyaulila yumo wa malaika vake kuva,
“Wako njo Mwanangu,
nangu nelo ngùjukile kuva Atatako.”* Sabuli 2:7, Vitendii mitume 13:33, Vaeblaniya 5:5
Na wala nanga panatangwele malove alano kumwamba malaika woheyo kuva,
“Nangu nìmbekuva Atatake,
na nang'e àmbekuva Mwanangu.”† 2 Samwili 7:14, 1 Mahiku 17:13
6 Tena, Nnungu pantumile pachilambo Mwanawe chihungumikova, ávahaulidile malaika vake vammalele vamwabudu Mwanawe.‡ Munsitali auno làtumike malove la Makumbuso 32:43, lalembwîje mutafasili yake ya Chigiliki kuhaloka mmalemba la ku Bahali ya Munyu.
7 Henga kuyamba malaika, Nnungu ànitangola kupitila ntumishi wake kuva,
“Nnungu àvatuma malaika vake kuva muchi mpapa,
na àvatuma kuva muchi dindimi dya moto.”§ Sabuli 104:4
8 Henga Nnungu ánitangola kumwamba Mwanawe kuva,
“Ufalume wako Nnungu ukámbekuva na ntululilo.
Na wako ùvatawala vanu vako kwa haki.
9 Wako ùkatapaliwa na haki na kulachima lahakalenge.
Njo mana Nnungu, Nnungu wako ànikutandola kuva nkulu wa avako vammalele,
na kukukung'unila ihangaladi.”** Sabuli 45:6,7
10 Uchocho, Nnungu átangwele kuva,
“Wako Nang'olo, anepo patandi waumbile chilambo chammalele,
na kwa makono lako waniumba kumahunde.
11 Anevyo vyammalele vìmbepita, henga wako ùmbekuva chihi nkupwawa.
Na vyammalele vìmbekwondongeka muchi inguwo.
12 Anevyo vyammalele ùmbevidinga muchi likoti,
na kuvibadili muchi dinguwo.
Henga wako ùùva chihi uchocho chuvele,
na umi wako ukambekuva na ntululilo.”†† Sabuli 102:25-27
13 Nnungu nanga panannyaulidile kananga yumo wa malaika vake kuva,
“Ikala mumamulaka langu, m'bali wangu wa kunkono,
mpaka panimbevatenda amongo vako kuva muchi viteng'u vya kuvika makumbatu lako.”‡‡ Sabuli 110:1, Matayo 22:43-44, Mako 12:36, Luka 20:42-43, Vitendîi Mitume 2:34-35
14 Dachi, malaika nni vanani? Anevo vammalele nni viumbe vya chinnungu vintumikîla Nnungu na kutumwa unavayangata vanu avala vambeupwechêla upohi.
*1:5 Sabuli 2:7, Vitendii mitume 13:33, Vaeblaniya 5:5
†1:5 2 Samwili 7:14, 1 Mahiku 17:13
‡1:6 Munsitali auno làtumike malove la Makumbuso 32:43, lalembwîje mutafasili yake ya Chigiliki kuhaloka mmalemba la ku Bahali ya Munyu.
§1:7 Sabuli 104:4
**1:9 Sabuli 45:6,7
††1:12 Sabuli 102:25-27
‡‡1:13 Sabuli 110:1, Matayo 22:43-44, Mako 12:36, Luka 20:42-43, Vitendîi Mitume 2:34-35