1 Bere da numi ngadha ngarra nukunu-re Jesus wurdininthethiththa dini ngarra murrinh church ngala nhini ku yilarn ngala ngala thathpirr i kardu pule ngala ngala thathpirr punninadha. 2 I murrinh pamamna, “Ya. Nhinhi-ka nangkal thangunu murrinh mampa kardu thurdanpunthethith thurran kardu kanhi-yu? Kardu pule ngala ngarra nimin wurdannhithuk da kanhi-yu?” Parrantharrpu kardu nhini kathu-yu.

3 “Ngay-ka murrinh deyida nganantharrpunu,” Jesus kathu-yu mampirra. 4 “Nukunu John the Baptist nganaka kardu pana ngarra kardu daninluluwewudha wurrini kura-re-ya? Yu nukunu da nangkal nimin thathpirr wurdanthuk-yu? Yile neki thangunu kama i kardu thangunu kama-ya? Ngarra nimin-yu? Murrinh mani numanganu.”

5 Bere kardu nugarn nhini-ka puddanadharlurldha pi murrinh mange pigunu ngatha. “Murrinh kanhi ngatha pumananuneme Yile neki wurdanthuk nukunu John-yu, nhini nukunu Jesus-ka murrinh manhenemenu warda, ‘Mu thangku-dha murrinh mere numenabaththaneme-yu ngarra nukunu John the Baptist-yu?’ 6 I ngana deyida murrinh kanhi ngatha pumananuneme kardu thangunu-wa nukunu John the Baptist wurdanthuk-yu nhini kardu wurnangat kanhi-ka thu palyirr pubanhiwelerrnu-warda-neme nhini kardu-ka pamam pumpan Yile neki wurdanthuk nukunu John the Baptist-yu.” Murrinh nginipunh nhini mani puddanadharlurldha pi-yu mange pigunu ngatha-yu mu kardu-ka murrinh pumenadalladalladha-wa-neme pe murrinh pumenadhaneme-yu.

7 “Yaa,” pumamna. “Nganki-ka mere the ngumabath nangkal nimin wurdanthuk nukunu John the Baptist-yu.” 8 Mu Jesus kathu-ka mampirra, “Yu, bere-ya. Nhini-ka ngay-ka mere deyida manarra nukun nhini-yu nangkal ngay wurdanngithuk-yu i mange kanhi-nu ngamam ngurran-yu.”

9 Bere nhini thangunu Jesus-ka murrinh warda mampirra ngarra kardu murrinh yibimkamnum-ya. “Yu bere, kardu pule ngala mi grape bebirrbirrdha wurrini ngarra mi kadin nukunu. Bere nhini thangunu-ka kardu ngamere pirrimpirrukayneme mi ngarra kadin nukunu piranapenemenu parne. I murrinh mampirruneme, ‘Nga peneme. Mi ngarra grape-te thungku pebaynu-ka numuberartalnemenu i mi warda numangayerryerrnuneme nhini-yu.’ Bere nhini thangunu-ka kardu pule nhini-ka kanampart nungardurr warda mi kadin nhini-yu i da ngamengka-nu warda wangu nadha dini i da pirdithme da matha kardidha pangu-yu.

10 “Bere da nakurl-te ngarra mi grape nhini-re demmay-ka kardu pule nhini-ka wurdanthuk kardu nugarn numi mi pumanayerrnemenu kardu pangu ngarra mi kadin nukunu piranapedhaneme parde. Mu peneme nhini-ka pumangankartaneme i punnebatthaneme parde kardu nhini ngarra kardu pule wurdanthuk-ka i puddankathukneme pangu deyida wangu i mi-ka grape-ka mami-wa nayeymadha dini.

11 “Bere nhini thangunu-ka kardu pule nhini-ka kardu numi deyida kathu wurdanthuk mi grape deyida-nu pumanayerrnemenu. Mu peneme nhini kathu-ka punnebatthaneme parde i mange wirritmarnti pardenadhaneme kardu nhini-yu i puddankathuk-deyida-neme pangu wangu i mi-ka mami-wa nayeymadha dini. 12 I nhini thangunu-ka kardu nugarn numi deyida kathu wurdanthuk mi grape deyida-nu pumanayerrnemenu. Mu peneme nhini kathu-ka yidingurr ngala parramnamutneme i punnungamkakuneme ngarra mi kadin thangunu kathu.

13 “ ‘Ngarra ngamanu warda ngay-yu?’ Kardu pule nhini memnu mange nukunu. ‘Aa, the nganthin warda. Wakal nugarn ngay pangu ngurduthuknu. Nukunu-ka marda thathpirr manganart ngurran i nhini kama murlmurl penanuneme-yu i mi panamutnuneme-yu.’

“Bere kardu pule nhini-ka wurdanpirruthuk-warda-neme wakal nukunu ngarra peneme nhini-nu-yu. 14 Mu peneme nhini ngarra nukunu-re pubamkangkarduneme-ka murrinh pumemnungkuneme mange peneme, ‘Nga, nhini da kunungam kem wakal nukunu thathpirr kardu pule-yu. Ngarra yile nukunu-re pupupnu-ka nukunu warda mi kadin kanhi-yu martnu i mabathnu pi-yu. Mu nga, ka. Purru-wa-neme i thu pubatnemenu pangu da i nekineme warda mi kadin kanhi-yu pumartnemenu-yu i pumabathnemenu pi-yu.’ 15 Bere pumangankartaneme wakal nukunu kardu pule nhini-yu i punnungamkakuneme pangu wangu outside ngarra mi kadin-yu i thu pumpankabatneme i puddankarinumi-warda-neme nhini-yu.

“Nga. Ngarra mana warda mange nhini-yu marrunemenu kardu pule ngala-yu ngarra kardu peneme pana ngarra wakal nukunu thu pumpankabatneme-yu?” Jesus kathu-yu mampirra. 16 “Yu, kardu pule-ka purdiwurlnu i thu punkuthuknu-warda-neme i purdunkurinuminuminemenu warda peneme nhini-yu. I kardu ngamere deyida pirrarrukaynuneme mi ngarra kadin nukunu piranapenemenu parne-yu.”

Bere kardu-ka pubimnayepup murrinh nhini-yu i pumamna warda, “Awu wurda, mange mere nginipunh nhini mani.”

17 Bere Jesus-ka bampunkardu ngarra kardu i mampirra warda, “Nga. Thangku murrinh kanhi-nu-yu? Kanhi-ka murrinh thathpi pule ngala Kangkarlmawu nukunu parrarntilil da murntak warra-yu. ‘Kardu nugarn pana ngarra thelput pubengkardadha punni nanhthi palyirr-te nanhthi palyirr numi punnungamku nhini-ka nanhthi wiye mana-wa pamam. Mu marra kanhi nanhthi palyirr ngala nhini-ka tetemam warda pirrim ngarra thelput nhini-yu. I da thelput nhini-ka yuthpan warda pirrim nanhthi palyirr nhini thangunu-yu. I Yile neki banpak nanhthi palyirr nhini-yu.’ 18 Nga.” Jesus kathu-yu mampirra deyida. “Kardu nangkal ngatha bamengkatnu ngarra palyirr nhini-ka nukunu nhini-ka buydhanmertal-wa nhini-yu. I nanhthi palyirr nhini ngatha kaniyegarl ngarra kardu nhini-ka bamerl da matha nhini-yu,” Jesus kathu-yu mampirra.

19 Bere ku yilarn ngala ngala thathpirr i kardu pana ngarra murrinh law Jews pigunu puddininthethiththa punni-ka pumanganmarta murrinh nhini-yu ngarra kardu pule ngala i mi kadin nukunu murrinh ngarra Jesus wurdampirrayith-yu. I nhini-ka parramnarithi warda i pumertadha-wa. Mu kardu-ka perrempunmanham kardu wurnangat i nhini-ka parnampart warda Jesus-yu i puy punnidha pangu warda wangu.

20 Bere kardu peneme pana ngarra Jesus wurdanpunkuyithneme-ka bere matha wangu pirangkadhaneme parde ngarra Jesus. I puddanpunkuthukneme kardu wiyenpun ngamere Jesus-nu pumapulangaynuneme. I kardu nhini-ka murrinh thathpi peneme-re perrenakthuktha-mana-wa-neme ngarra Jesus murrinh merdarrithaktha ngarra kardu pule ngala wangu-ya i nhini-ka ku soldier ngarra nukunu pumartanemenu-yu.

21 Bere kardu nhini-ka pumamnaneme ngarra Jesus, “Ya pule. Ngankuneme-ka the-wa nganthinnhineme murrinh thathpirr-wa thurdanpirrayith thurran-yu ngarra kardu wurnangat warda ngatha i kardu pule ngala ngala wanku. I nhinhi-ka da mange ngarra Yile neki murrinh thathpirr thurdanpunthethith thurran. Mu ngarra-re murrinh law nekineme pirrim-yu? 22 Mange-ka yuthpan ku mani-yu nganamutmut nguru ngarra kardu pule ngala-yu ngarra ku Government-yu nukunu Caesar-yu? Mange nhini-ka yuthpan kama i mange wiye kama?” Parramkadharrpuneme.

23 Mu nukunu Jesus-ka the menkumabaththaneme dini murrinh pangu pumenadhaneme pe-yu murrinh perrenakthuktha-mana-wa-neme i murrinh merdarrithaktha mana-wa ngarra pule ngala Caesar. 24 Nhini-ka Jesus kathu-ka mampirruneme, “Ku mani silver mani kathu nangamutneme. Nangkal pelpith kanhi ngarra nanhthi mani silver kanhi-yu?” Jesus kathu-yu dampunkudharrpuneme. “I nangkal murrinh nukunu yibim-yu?” “Pana-ka pelpith nukunu kardu pule ngala ngarra ku Government nukunu-wa Caesar. I murrinh nukunu deyida wanku kabim pana-yu,” pumamnaneme.

25 Mu Jesus kathu-ka mampirruneme, “Ku mani kanhi ku nukunu ngatha Caesar-ka nhini-ka nuddunangkarl pangu deyida wangu ngarra Caesar. I nanhthi pana deyida ngarra Yile neki nukunu-ka nhini-ka nuddunangkarlnu pangu deyida wangu ngarra nukunu.”

26 Bere kardu nhini-ka mere perrenakthukthaneme murrinh thathpi peneme-re i ngarra kardu wurnangat-te pangu da pidha. Mu kardu-ka pumemnamardat-warda-neme ngarra murrinh Kangkarlmawu mampirruneme-yu i kardu manangka murrinh pedhaneme pangu-yu.

27 Bere nhini thangunu kardu ngamere kardu nan-ya Sadducees punninadha ngarra Jesus. Kardu nhini-ka murrinh puddininthethiththa punni-ka kardu ngarra punniwuwuptha-ka mere deyida nginipunh puddingkarlbirlnu nhini-yu.

28 Bere kardu nhini kardu Sadducees-ka murrinh warda pumamna ngarra Jesus murrinh perrunathuktha mana-wa, “Ya pule. Kanhi-wa murrinh law ngarra nukunu Moses dannherililneme da murntak warra-yu, ‘Kardu nugarn ngatha kupup-ka i palngun nukunu kanampart i kardu manangka wakal da ngatha, nhini-ka ngathan nukunu kathu warda mabert i benginthalet kardu palngun nhini-yu i nukunu-ka kardu wakal yingammapup warda kardu palngun nhini-yu ngathan nukunu nukun-yu.’ ” Nhini-wa murrinh law Moses darntilil-yu.

29 I kardu nhini-ka murrinh deyida pumamna ngarra Jesus, “Nga. Murrinh kanhi nguddimpayithnu. Kardu-ka 7-wa ngathan ngathan-yu. I bere ngathan kumparra warra ngadha manganmert i bemnginthalet kardu palngun-yu. I kardinginthadha i yibimpup kardu nugarn nhini i manangka wakal. 30 I nhini thangunu-ka kardu ngathan numi deyida manganmert i bemnginthalet kardu palngun nhini-yu, kardinginthadha i yibimpup deyida kardu ngathan nhini i manangka wakal da ngatha. 31 Nhini thangunu-ka kardu ngathan numi deyida manganmert i bemnginthalet kardu palngun nhini-yu, kardinginthadha i yibimpup deyida kardu ngathan nhini-yu i manangka wakal da ngatha. I mange-ka nginipunh nhini mani-wa pumedha punni-yu ngathan ngathan ngamere nhini-yu i wakal-ka manangka wakal da matha. 32 Bere nhini thangunu ngarra pirriniwuwuptha-ka kardu palngun nhini deyida wanku yibimpup.” Nhini-wa murrinh Jesus puddamnayith-yu.

33 I pumamna deyida, “Mu nga pule. Da nakurlnu da ngala ngarra nhini-re kardu ngarra wurnangat-te puddingkarlbirlnu-ka kardu ngathan ngarra nimin nangkun nigunu thathpirr warda-yu kardu palngun nhini pingenu-yu da nhini-re-yu? Nhini nigunu-ka nangkun nigunu-ka 7-wa menkadhuktha kardi-yu da ngarra putek kanhi-yu,” parrantharrpu.

34 Mu Jesus kathu-ka mampirra, “Kardu wurnangat pana ngarra birnu parnam-ka nugarn i palngun pubemlet pumpan. 35 Mu nga. Kardu pathanpun pana ngarra Yile neki da nakurlnu purdunkarlbirlnu-ka kardu nhini-ka nugarn i palngun mere ngarra deyida benginthalet da ngarra nhini-re-yu, wurda. I kardu mere nangkal deyida bayenu kardu palngun i nugarn da nhini-re-yu. 36 Mu kardu nhini-ka puyemanu puru ku nginipunh angel mani-ya i mere deyida puyuwuwupnu. Kardu nhini-ka kardu ngarra Yile neki nukunu nhini nukunu-ka purdunkarlbirlnu-yu.

37 “I ngana deyida nukunu Moses wurdanayiththa wurrini da murntak warra-yu murrinh ngarra kardu puddingkarlbirl-deyida-nu. Nukunu wurdanayiththa wurrini nganaka ngarra thay nhini puniwemaththa pirri. I kanhi-wa mam murrinh-yu, ‘Yile neki-ka ku Pule ngala thathpirr. I nukunu-ka ku Pule dimpirruneme kardu ngalantharr murntak kardu nan Abraham, Isaac i nukunu nan Jacob.’ Nhini-wa murrinh mam Moses-yu. 38 I ngarra murrinh nhini-re mam Moses-ka kardu ngalantharr murntak nhini-ka pirrinewuwuptha-wardarra-neme nhini-yu, mu kardu-ka birnu da ngatha thathpirr da nhini-re-yu i Yile neki-ka ku Pule da ngatha dimpirruneme ngarra peneme nhini-yu. Yile neki-ka ku Pule dimpirra ngarra kardu wurnangat warda ngatha kardu ngarra birnu da matha parnam ngarra puddamkabirl-ya. Nukunu-ka mere Pule ngala ngarra kardu punniwuwuptha-yu, wurda.” Jesus kathu-yu mampirra.

39 Bere kardu nugarn pana ngarra murrinh law Moses nukunu puddinithethiththa punni-ka pumamna warda ngarra Jesus, “Pule, murrinh pana ngarra nampirruneme-ka murrinh patha da matha.” 40 Bere nhini thangunu kardu-ka perremmanham warda murrinh deyida-nu perradharrpudha-yu nukunu Jesus-yu.

41 Bere Jesus-ka murrinh numi deyida mampirra, “Nga. Kardu ngamere pamam pumpan-ka murrinh kanhi, ‘Nukunu Christ-ka kardu darntethbath ngarra nukunu ngalantharr murntak thangunu King David-ya.’ Nhini-wa pamam pumpan-yu. Mu thangku-nu murrinh nhini-yu pamam pumpan-yu?” Jesus kathu-yu dampuntharrpu. 42 “Nga. Da murntak warra nukunu David darntilil murrinh thathpi Yile neki nukunu. I murrinh nhini-ka kanhi-wa, ‘Yile neki murrinh mamna ngarra ku pule ngay.’ I murrinh-ka kanhi-wa, ‘Nhinhi-ka kanhi-re thinu ngarra ngay batbat-te i kardu pule ngala deyida wanku thinu-yu. 43 I kardu pana ngarra mere marda kumanhert kuru nhini ngay-ka mankunungingkinu i ngay-ka bunhipaknu ku pule ngala warda thirranu ngarra kardu nhini-yu.’ Nhini-wa murrinh David darntilil-yu.”

44 I Jesus kathu-ka mampirra deyida, “Nukunu King David-ka ‘Pule’ menadha wurrini kardu Christ-yu. Mu ngarra-re nukunu Christ-yu kardu darntethbath ngarra David thangunu-yu?” Murrinh Jesus kathu-yu dampunkudharrpuneme.

45 Bere ngarra kardu terert-te pubinanayepuptha pirrini ngarra Jesus, nukunu-ka mampirruneme ngarra pulangay nukunu, 46 “Nga peneme. Thawath wangu nunnurraneme kardu nugarn pana ngarra murrinh law puddanpunthethith pumpan-yu. Kardu nhini-ka marda pumangannanart pumpan kardu pule ngala da matha nubankardunu i nantiparlnu nuru i ‘Pule’ numarranu nuru. I nhini weyida nanhthi kaligu pangkuy nanhthi patha pubardurdi pumpan i pumpannilili pana ngangka-re ngarra kardu wurnangat pirrimkadhuk-ya. I ngana deyida ngarra da church mana parnardi-ka nhini-ka ngarra da chair patha da matha ngarra kardu pule ngala ngala nukun parnapup-ya. I ngana deyida ngarra kardu wurnangat-te puyemperr pirrim mi dhepdhep-nu-ka nhini-ka le-wa parnam ngarra da chair patha deyida parnawup ngarra kardu pule ngala ngala nukunu-ya. Nhini-wa mange-yu le pumpan-yu.

47 “I ngana deyida kardu nhini-ka mere kiranpe karni kardu palngun mekmunurr. Mu nanhthi purrkpurrk i ku mani pigunu parnampunmatkut parnam. I ngana deyida pumemnurart pumpan nginipunh kardu patha mani, nhini-ka murrinh pirdithme parnamnangerren ngarra Yile neki. Nhini-wa mange-yu kardu nhini le parnamkaneme-yu. Mu Yile neki-ka mere marda manart kurru mange pana ngarra pumenthart pumpan da ngarra mange nukunu parrarntiwak mana pumpan-yu, nhini-ka da nakurl-te purdunkartelnu thathpirr kardu nhini-yu.” Jesus kathu-yu mampirruneme.