FIGOLI
FYA VANDUNDAMI
ULONGULELU
Chitabu cha Figoli ndi himusi sha ndambu ya vandu yivamjumilili Kilistu wuvakandili pamlima na kupwililikila Yelusalemu mbaka Yudeya na Samaliya na milima yingi ngimu wula Yesu wavawombilili vandundami vaki chipindi akali hela kutoliwa kumbindi kwa Chapanga Figoli sula ya 1:8.
Chitabu achi chavelili chiyandikiwa na Lukasi wuwula mweni ayandikili chimu gati ya fitabu fya Chilongu cha Nyanyi. Mweni aveli mganga na aveli mkombikeshi kuyandika filongu fyonda kwa chiganu ngimu wuyifumbukili. Mweni ayandikili chitabu achi cha figoli na chila chitabu cha Chilongu cha Nyanyi fyosi afiyandikili kwa Teufili yaveli Mgiliki lakini fitabu afi wuwowu fyayilatili fikasomiwi na vandu vonda Vagiliki na Vayawudi yivamjumilili Kilistu sula ya 1:1.
Pamongapa chitabu cha Figoli chiyandikiwa gati ya myaka milongu sita mbaka milongu sita na mchechi kupita kukandila Kilistu pawonikili. Kwanongwa chitabu chikupelela chipindi Pauli akali kulekishiwa muchijaka. Wuwula Lukasi aveli mumwanja pamu na ndundami Pauli na mweni pamongapa ayandikili Figoli mumbwani ya Antiyokia. Figoli ndi kuyendilela kwa chilongu cha nyanyi chiyandikiwili na Lukasi na chikukandila Yesu payenda kumbindi. Natilu ya Lukasi kuyandika chitabu achi yaveli ngimu yiyila yila payandikili chitabu cha Chilongu cha Nyanyi. Adayilili Teofili pamu na vandu yivayongishikili mukumjumila Kilistu vavi na unakaka mu fila fivawuliwili, topi ayandikili kwa chiganu findu fyosi yififumbukili mu ngalilu ya Yesu na kukwila kwa ujumilwa wa kumjumila Kilistu.
Chitabu achi cha Figoli chikutugayila chilangushilu cha lipinga lya kwaa lya yivamjumilili Kilistu na ndambu wuvayikalili mungalilu ya kumjumila Kilistu. Chilangushilu cha Vandundami chikutulangusha yufwi ndambu ya kwidumba muliwovi lya Mfuki Mng'alili mukukwisha unjagila wa Chilongu cha Nyanyi kwa vengi.
Fivelili amu kwa chikata,
Kwaa Mfuki Mng'alili akuvasunukila vandundami na lipinga lya yivajumilili likukanda kukwila sula ya 1:1-8:1.
Pambeli vandu yivamjumilili Kilistu vakugobuliwa na kukanda kukwila milima yingi panji ya Yelusalemu sula ya 8:2-12:23.
Kandi Pauli akuyenda mwanja waki wa kwaa wa umishoni sula ya 12:24-14:28.
Wuwula filongosi vakutang'ana pamu aku Yelusalemu kulamula yichidayiliwa kwa yivajumilili shonu sula ya 15:1-35.
Pambeli Pauli ayendili mwanja wa pili wa umishoni sula ya 15:36-18:22.
Kandi ayendili mumwanja wa tatu wa Chilongu cha Nyanyi sula ya 18:23-20:38.
Pambeli Pauli akamulilwi mu Yelusalemu sula ya 21-26.
Mbelu Pauli akuyeghiwa Loma sula ya 27-28.
1
1 Mkomi Teofili, muchitabu cha kwaa ndayandikili milandu yosi Yesu yagolili na kuwula kukandila pakwandi ya chichuku chaki, 2 mbaka lijuva lila patoliwili kumbindi. Paghaveyi akali kutoliwa kumbindi Mfuki Mng'alili amgolili avawulili vandundami yivashawulili ndambu ya kuyikala. 3 Majuva milongu mchechi kufumila kusova kwa mweni avafumbukilili myanja yitangalili nakaka aveli mnofu. Vamuwonili, mweni aywangili nawu milandu ya wutwa wa kumbindi kwa Chapanga. 4 Chipindi patang'anikeyi pamu na veni avawulili naha, “Mkotoo kuwuka Yelusalemu, mveteli tanila Mfuki Mng'alili ayu ndi fupu yajangili Tati, mwambikanishili kala pandimuhimulileyi. 5 Yohani Mbatisha abatishili kwa machi, pavapita majuva madokwa yumwi damubatishwi kwa Mfuki Mng'alili.”
Yesu akutoliwa kumbindi
6 Topi, vandundami pavatang'anikili pamu na Yesu, vamudashili, “Wuli Bambu, chipindi achi dauvapi kandi wutwa wula vandu va Isilaeli?” 7 Lakini Yesu kavawombela, “Chipindi na majila va milandu ayi yiva muuwesu wa Tati wangu, ayi milandu yenu ha kumanya kucha dayivi ndili. 8 Lakini chipindi Mfuki Mng'alili pavavasunukilili yumwi, damupokeli liwovi damuvi vatovilela vangu mumbwani ya Yelusalemu na mumkowa wa Yudeya na Samaliya pamu na mumlima wosi.” 9 Padetili kala afi, kunu pavamlola, atoliwili kumbindi, lifundi limfifa vakotoo kumuwona kandi.
10 Pavaveghi vakali vakalola kumbindi, paghaveyi akuyenda, tepu vandu vavili yivavelili vafwala yingwa sha mbuleteee vawolukili pabehi na veni. 11 Vadeta, “Yumwi vandu va Galilaya! Wuli mukuwoloka kunu patoliwa kumbindi? Yesu ayu yatoliwili kufuma kwa yumwi na kuyenda kumbindi, dayisi kandi ndambu yiyeyi yimumuwonili patoliwa kumbindi.”
Matia akushawuliwa akoli fwasi ya Yuda
12 Pambeli vandundami vawuya Yelusalemu kufuma chidunda chivachikemili Miseyituni chaveli pabehi kucha kilumita yimu kufuma kumbwani. 13 Pavafikili kumbwani vayingilili chumbagati cha mugolofa veni vavelili vakwikala, aveli Petili na Yohani na Yakobi na Andeleya na Filipu na Tomasi na Batulumeyu na Mateyi na Yakobi mwana wa Alufayu na Simoni mlevangila mlima wa Vaisilaeli na Yuda mwana wa Yakobi. 14 Voseva vayikungula pavadadava pamu na vadadala vamonga na Maliya mawaki Yesu pamu na vafwata mundu.
15 Mumajuva vala, Petili awolukili pagati ya vala valongu yivajumilili vayikungili, vosi vaveli vandu mya na milongu mivili, 16 kadeta, “Valongu vangu yimujumilili, yaveli nakaka lula lubali lwa Mayandiku Vang'alili luvi, lubali lwa Mfuki Mng'alili, kwa filongu fya Dawudi, atungili milandu ya Yudasi, yula yavalongushili vala vandu kumkamula Yesu. 17 Yuda aveli yumu wa chipinga chetu, kwanongwa ashawuliwili ghavi mungimbaniku yetu.” 18 Mweni ahemilili chitava kwa sila mbiya shapatili kwa chindu chaki cha wafu, kawa pasi luu! Kabaluka, mitima yaki yisekimuka. 19 Kila mundu Muyelusalemu apikanishili milandu yila kwa luga yawu na vachikema chila chitava “Hakeli Dama.” Mana yaki, “Chitava cha Mwasi.”
20 “Topi, vayandika muchitabu cha Lumbombu:
‘Makalu vaki vasighala domu,
mundu yoyosi akotoo kuyikala mugati yaki.’
Na yiyandikiwa:
‘Mundu wingi atoli fwasi yaki ya ngimbanikilu.’
21 “Pambeli, mundu yumu wa vala yivaveli pamu na yufwi chipindi chosi Bambu Yesu paghaveyi mumwanja, ashawuliwi ghavi pamu na yufwi. 22 Ayu ghavi yumu wa vala yivayilongushili na yufwi tangila Yohani Mbatisha pabatishagha mbaka lijuva lila Yesu patoliwili kumbindi kufuma kwa yufwi. Ayu daghavi pamu na yufwi muutovileli wa kushukuka kwa Yesu.”
23 Apa, vatambula matawa va vandu vavili, wa kwaa Yosefu vamkemaya Balisaba awu Yustu na yumonga Matia. 24 Pambeli vadadava: “Bambu, yuwi kumanya ndima sha vandu vosi. Topi, wutulangushili gati ya ava vavili yoti yumushawulili, 25 Ili atoli achi chichuku cha undundami yachilekili Yudasi yayendili kwakumanyili Chapanga.” 26 Vagola doo, yamponikilili Matia, mweni kayongeshwa kwa vala vandundami vamonga lilongu na yumu.