Balua kwa
Vaebulania
Ulongolelu
Chitabu cha Vaebulania ndi balua yeyikangamalisa vandu mitima yeyilangisa kuvya Yesu Cheatimalisi Mayandiku ndalindali ga ulota wa Lilaganu la Kadeni. Balua ya Vaebulania yiyandikwi ngati malovi ga makokosu.
Kavili mugati ya balua ya Vaebulania kuvi na mistali neju ya 60 muchitabu ichi. Pauli ajovili kuhuma mu lilaganu la kadeni yeyilangisa hotohoto kuvya Yesu cheatimalisi ulota woha na lihengu laki la kuvya Mteta Mkulu.
Kangi ndava yeniyo, chitabu chenichi chaganikiwi kuvakanagamalisa mitima Vakilisitu vevavi Vayawudi. Balua ya Vaebulania yilangisa kuvya Yesu cheatimlisi Malagizu muni Vamteta va Chapanga vakotoka kuvya kavili na njila ya kuvika luteta. Yesu avi luteta lwelawusili kumbudila Chapanga kwoha, kutumbula lukumbi peafwili pamsalaba na hati magono goha gangali mwishu.
Mewa Vakilisitu vevitama mu magono gitu ga lelu mewawa vihotola kukangamaliswa mitima na balua yeniyi ya Vaebulania muni vayendelelayi kumsadika Yesu Kilisitu ndava muni ndi ngamwene mweakutihotosa tete timuhuvalila Chapanga (musula ya 12:2).
Mewawa kawaka mundu mweamanyili yani neju muuchakaka ndi mweayandiki balua iyi kwa Vaebulania, nambu vasomi wa mambu ga chibibilia vajovili kuvya ndi mmoja pagati ya vadatu hava, yani Mtumi Pauli, Luka amala Balinaba.
Talehe ya kuyandikwa balua yeniyi mewa yimanyikana lepi, nambu vamahele va vandu vevakumsadika Kilisitu visadika kuvya kwakona mwaka 70 Yesu Kilisitu peavelekiwi. Nambu myandika wa balua yeniyi ilongelela muji wa Yelusalemu ngati kuvya wavili wakona kugwisiwa.
Hinu balua kwa Vaebulania yayandikwi pamuji wa ku Loma (musula ya 13:24). Na yihotoleka kuvya yatindiswi muni yisomwayi mu msambi wa vandu vevakumsadika Kilisitu ndalindali.
Gegavi
Muyandika akumlangisa Yesu Kilisitu kuvya ndi mkulu neju kuliku vamlota va Chapanga na vamitumu va kunani kwa Chapanga (musula ya 1:1-4:13).
Kangi iyendelela kulangisa kuvya Yesu ndi mkulu neju kuliku vamteta va Chapanga vevihenga lihengu mugati ya Nyumba ya Chapanga ya ku Yelusalemu (musula za 4:14-7:28). Mewa ilangisa kuvya lihengu la Yesu ndi yabwina neju kuliku Malagizu ga Chapanga yeampelili Musa (musula za 8:1-10:31).
Peamali kudandaula kuvya Yesu ndi neju na mkulu munamuna zoha, hinu muyandika iyendelela kujova malagizu gegiganikiwa kuhengewa lihengu ndava ya kutama (musula za 10:32-13:17).
Pamwishu muyandika imalakisila mukuyandika balua yaki kwa kujova kangamalisa na jambusa (musula ya 13:18-25).
1
Lilovi la Chapanga kwa njila ya Mwana waki
1 Penapo kadeni Chapanga ajovili na vagogo vitu pamahele munjila ya vamlota va Chapanga na kwa namuna ndalindali. 2 Nambu magono aga ga mwishu, ajovili na tete munjila ya Mwana waki. Chapanga ndi mweapelili vindu vyoha kuvya vyaki, mewa ndi yuyoyo mweawumbili mulima woha. 3 Mwene ndi atilangasili ukulu wa Chapanga, na luhumu chakaka lwa Chapanga. Mwene ikamulila mulima kwa lilovi laki lelivi na makakala. Peamali lihengu la kuvakita vandu vahuma mukubumdila Chapanga kwavi, atamili kunani kwa Chapanga muchiwoko cha kulyelela wa Chapanga Mkulu.
Ukulu wa Mwana wa Chapanga
4 Mwana ndi mkulu neju kuliku vamitumu va kunani kwa Chapanga, ndava muni apewili liina likulu na Chapanga kuliku mahina gavi. 5 Ndava muni Chapanga amjovili lepi katu hati mmonga wa vamitumu vaki va kunani,
“Veve ndi Mwana vangu,
nene lelu nivii Dadi waku.”
Mewa ajovili lepi mtumu yeyoha,
“Nene yati nivya Dadi waki,
namwene yati ivya Mwana vangu.”
6 Nambu Chapanga peamtumili Mwana waki, mvelekewa wa kutumbula pamulima ajovili,
“Vamitumu voha va Chapanga na vamgundamila.”
7 Nambu Mayandiku Gamsopi yiyandikwi kuvya mundu ijova malovi kuvavala vamitumu va kunani kwa Chapanga,
“Chapanga avahengili vamitumu vaki kuvya mpungu,
na vanalihengu vaki ndimi za motu.”
8 Nambu kumvala Mwana, Chapanga ajovili,
“Unkosi waku veve mewawa ndi mweuvili Chapanga yati wilongosa magono na magono goha gangali mwishu!
Veve wilongosa vandu vaku kwa njila ya kumganisa Chapanga.
9 Veve wigana mambu gegavi gabwina palongolo ya Chapanga na kugayomela gahakau.
Ndi muni Chapanga, Chapanga waku akuhagwili
na kukusopa mahuta ga luheku,
na kukupela utopesa uvaha kuliku vayaku voha.”
10 Mewawa Chapanga ajovili,
“Veve Bambu penapo pakutumbula wawumbili mulima woha,
kwa mawoko gaku wawumbili kunani kwa Chapanga.
11 Zenizo yati zimalika, nambu veve yati usigalila magono goha,
zoha yati zilala ngati nyula.
12 Yati ukuzihinyana ngati likoti,
na zene yati zing'anamuswa ngati nyula.
Nambu veve ndi yulayula magono goha,
na wumi waku wivya lepi na mwishu.”
13 Chapanga katu, amjovili lepi mtumu wa kunani yeyoha,
“Tamaa ulongosa na nene,
mbaka nivavika makoko vaku pahi
ngati chigoda cha kuvikila magendelu?”
14 Wu, vamitumu va kunani kwa Chapanga ndi vayani? Hinu vene ndi mpungu weukumuhengela Chapanga na vevitumwa nayu ndava ya kuvatangatila vandu vevipokela usangula.