□1:1 «ئەيسا مەسىھنىڭ نەسەبنامە كىتابى» ــ بۇ سۆزلەر بەلكىم بىرىنچىدىن تۆۋەندىكى «نەسەبنامە»نى (1-16-ئايەتنى) كۆرسىتىدۇ. ئىككىنچىدىن ئۇلار ھەم «ماتتا» كىتابىنىڭ بېشىدا ۋە تولۇق ئىنجىلنىڭ بېشىدا كېلىپ «بۇ كىتاب ئەيسا مەسىھ دەۋرىنىڭ خاتىرىسى» دېگەن مەنىنى بىلدۈرۈشى مۇمكىن. «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ.
■1:1 لۇقا 1:31-32
■1:2 يار. 21:2؛ 25:26،35.
□1:3 «يەھۇدادىن تامار ئارقىلىق پەرەز ۋە زەراھ تۆرەلدى» ــ تامار توغرۇلۇق «يار.» 38-بابنى كۆرۈڭ.
■1:3 يار. 38:27، 29؛ رۇت 4:18، 19؛ 1تار. 2:5، 9.
□1:5 «سالموندىن راھاب ئارقىلىق بوئاز تۆرەلدى» ــ راھاب توغرۇلۇق «يەشۇئا» 2-بابنى كۆرۈڭ. «بوئاز رۇت ئارقىلىق ئوبەد تۆرەلدى» ــ رۇت توغرۇلۇق تەۋراتتىكى «رۇت»نى كۆرۈڭ.
■1:6 رۇت 4:22؛ 1سام. 16:1؛ 17:12؛ 1تار. 2:15؛ 12:18.
■1:7 1پاد. 11:43؛ 1تار. 3:10.
□1:8 «يەھوشافاتتىن يەھورام تۆرەلدى» ــ «يەھورام» گرېك تىلىدا قىسقارتىلما شەكىلدە «يورام» بولىدۇ.
□1:11 «بابىلغا سۈرگۈن قىلىنغاندا...» ــ سۈرگۈن قىلىنىشنىڭ باشلىنىشىدىن ئاخىرلىشىشىغىچە ئون نەچچە يىل جەريان بولغان. ئىسرائىللار تۈركۈم-تۈركۈملەرگە بۆلۈنۈپ سۈرگۈن قىلىنغان.
■1:11 1تار. 3:16.
□1:12 «يەكونىياھدىن شېئالتىئەل تۆرەلدى» ــ بۇ قىزىق خەۋەر ئۈستىدە «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ. «شېئالتىئەل» گرېك تىلىدا «سالاتىيەل».
■1:12 1تار. 3:17؛ ئەزرا 3:2.
□1:16 «ياقۇپتىن مەريەمنىڭ ئېرى بولغان يۈسۈپ تۆرەلدى» ــ بىزنىڭ پىكرىمىزچە «ماتتا»دا يۈسۈپنىڭ نەسەبنامىسى خاتىرىلىنىدۇ. «لۇقا»دا مەريەمنىڭكى خاتىرىلىدۇ. «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ.
□1:18 «لېكىن تېخى نىكاھ قىلىنمايلا،...» ــ گرېك تىلىدا «ئۇلار تېخى بىللە بولمايلا».
■1:18 لۇقا 1:27،34.
□1:19 «يۈسۈپ... ئۇنى جەمئىيەت ئالدىدا خىجالەتكە قالدۇرۇشنى خالىماي، ئۇنىڭدىن ئاستىرتىن ئاجرىشىپ كېتىشنى نىيەت قىلدى» ــ ئىبرانىيلار ئارىسىدا يىگىت-قىز بىر-بىرىگە ۋەدىلەشكەن بولسا قانۇن ئالدىدا ئاللىقاچان رەسمىي ئەر-ئايال دەپ ھېسابلىنىدۇ.
□1:21 «ئۇ بىر ئوغۇل تۇغىدۇ، سەن ئۇنىڭ ئىسمىنى ئەيسا دەپ قويغىن؛ چۈنكى ئۇ ئۆز خەلقىنى گۇناھلىرىدىن قۇتقۇزىدۇ» ــ «ئەيسا» گرېك تىلىدا «يېسۇس»، ئىبرانىي تىلىدا «يەشۇئا»، مەنىسى «قۇتقۇزغۇچى ياھ» ياكى «ياھ نىجاتتۇر». ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئېسىدە بولۇشى كېرەككى، «ياھ» بولسا «ياھۋەھ» (پەرۋەردىگار)نىڭ قىسقارتىلمىسىدۇر.
■1:21 لۇقا 1:31؛ روس. 4:12.
□1:22 «مانا بۇلارنىڭ ھەممىسى پەرۋەردىگارنىڭ پەيغەمبەر ئارقىلىق دېگەنلىرىنىڭ ئەمەلگە ئاشۇرۇلۇش ئۈچۈن بولغان...» ــ ئىنجىلدا، تەۋراتتىكى بېشارەتلەر نەقىل كەلتۈرۈلگىنىدە، ئۈچ خىل ئەھۋال كۆرۈلىدۇ؛ (1) يۈز بەرگەن ئىش دەل شۇ بېشارەتنىڭ ئوبيېكتى بولىدۇ (مەسىلەن، «مات.» 22:1، 14:4، 17:12، 4:21)؛ (2) يۈز بەرگەن ئىش شۇ بېشارەت ئۆز ئىچىگە ئالغان بىر ۋەقە ياكى ئىش بولىدۇ (مەسىلەن، 23:2، 35:13)؛ (3) يۈز بەرگەن ئىش شۇ بېشارەتتە كۆرسىتىلگەن ئىشقا بىر مىسال بولىدۇ (مەسىلەن، 17:2). بۇ تېمىنى تەتقىق قىلىش ئىنتايىن پايدىلىقتۇر.
□1:23 «پاك قىز ھامىلىدار بولۇپ بىر ئوغۇل تۇغىدۇ؛ ئۇلار ئۇنىڭ ئىسمىنى ئىممانۇئېل (مەنىسى «خۇدا بىز بىلەن بىللە») دەپ ئاتايدۇ» ــ «يەش.» 14:7 ۋە «يەش.» 8:8، 10نى كۆرۈڭ.
■1:25 لۇقا 2:21.