1 Aizii udaunaꞌan Jesus taraukan Galilee Karishiiz baza iti, (Tiberias Karishiiz, kiaꞌo udakota-kao kapam.) 2 Iriba pidannao daꞌanpan uruu ĩtukapan idi ushaꞌapatan umanawun kidaꞌo aimaakan, ukakudanuz karinainao. 3 Jesus makon patominapa-kidaniinao tuma naawazi paawa iti, naꞌii usakanatan ĩtuma. 4 Aizii udono, maonapataꞌo Jewnao Passover Kamoon.

5 Jesus awunuudanaan, utukapa iriba pidannao waꞌatin paꞌidaꞌati. Sariapa ukian Philip ati, “Naꞌikim nii watorian wanyukunui wapaa-kinaa nii ipai wunaouꞌa?” 6 Jesus pishaanuz Philip, utiwaa-kidapan karikaonan uruu, mazan Jesus, uaitapaniꞌi naa naꞌapam nii pashaꞌapainpan.

7 Philip kian uꞌati, “8 kauzu pidan kaudinan winipinaa, aonaa turuu utorian wunao aroapa-kinaa niꞌi, utaa-kao puꞌu mani masakaudaꞌu sodi kida.”

8 Andrew, Simon Peter inawuzuz, uruu kapam Jesus tominapa-kidanii. Ukian Jesus ati, 9 “Kainaꞌa koraidaonaa diidaꞌaꞌa, kainaꞌa uꞌidaꞌa bakaꞌiaudaꞌu barley-baꞌi* barley-baꞌi: barley aka, poroom kawanuꞌo. naꞌiki dyaꞌutam kopaunao sodi kida. Mazan naꞌapam nii mooko masakaudaꞌu sodiꞌo wanyukunui turuan iribaꞌo manawun pidannao ati?”

10 Jesus kian patominapa-kidaniinao ati, “Marii pidannao sakanatan.” Uruꞌu naa ĩdyuudan pidannao sakanatan naa. Pinidi baawu wuruꞌu naꞌiaꞌoraz amazada. Aizii daonaioranao uikoda mani 5000 ĩdyaun. 11 Uruꞌu naa Jesus zaamatan bread naꞌiki utoriinapa-kidan naaz Tominkaru ati, “Kaimanaꞌo pugaru Tominkaru, putaan idi wanyukunui.” Uruu daunaꞌan udyuudan naa utaabiꞌii-kao sakanatapainao ati, aizii kopau naꞌapa kapam unaꞌapatan. Ipai pidan aroopan abaapa kida. 12 Aizii ĩturuudan daunaꞌan paaroopan, Jesus kian patominapa-kidaniinao ati, “Aizii uzawada wanyukunui waꞌakun, aonaa uwakudaꞌanaꞌaz.” 13 Uruu idi bakaꞌiaudaꞌuꞌoraz barley-baꞌi waꞌakun diꞌiki, ĩpaidada 12 dazowan kida.

14 Aizii pidannao tukapan idi Jesus shaꞌapatan umanawunuꞌo aimaakan, sariapa ĩkian, “Diꞌi naa wuruꞌu Prophet, saada-kariwai Tominkaru paradan kaunamunaataniaz uwaꞌatin nii.”† Deuteronomy 18:18-19 15 Jesus aitapan idi pidannao zaamataꞌazon naa paugaru King nii aonaan puꞌu unyukunuu naꞌapan, uruu idi umakoꞌokan ĩꞌai pabaꞌorantin koshan midukuo iti.

16 Uruu wachuupunin, Jesus tominapa-kidaniinao makon naa Galilee Karishiiz iti. 17 Ĩzaamatan kanawa naꞌiki uruꞌu naa ĩtaraukan Capernaum iti. Marutaꞌakaꞌa naa amazada, aonaa zii Jesus kaawan ĩꞌidaꞌati.

18 Aizii uruu wamarutan idaꞌa, maꞌozakaꞌo awaru kaawan naꞌiki kichanaꞌiki-kii utoman wunu paran. 19 Jesus tominapa-kidaniinao pooratan pakanawan naꞌapaꞌo bii an, 3 oo 4 mile umunapon. Uruꞌu naa ĩtukapan Jesus waꞌatin, wunu paawa an uchiꞌikapan. Uwaꞌatin, atii umaonapatan ĩkanawan idaꞌati. Tuukii ĩtarian uꞌai. 20 Mazan upuꞌaꞌa naa uparadan ĩꞌati, “Manaꞌa utariaꞌanaꞌa! Õgaru wuruꞌu!” 21 Uparadan daunaꞌan, ĩaipan naa upaidinan patuma kanawa zoꞌiti, mazan mashaꞌapakiaka ĩkaawaꞌakan naa pamako-kizi iti.

22 Baꞌoran chaapiꞌiki, pidannao karishii danoma iaꞌoraz ĩwaꞌakinan, ĩaitapanii naꞌaꞌo soo baudaꞌapa kanawa karikaonan. Naꞌiki ĩaitapa kapam aonaa Jesus makon patominapa-kidaniinao tuma uruu kanawa zoꞌan, soo ĩnao karikaonan mako. 23 Mazan kainaꞌa baꞌoran kanawa kida kaawan Tiberias iki, maonapa Naobanai paa-kizi ii pidannao, utoriinapa-kidan daunaꞌan wanyukunui. 24 Aizii pidannao tukapan idi aonaa Jesus nii, naꞌiki aonaa utominapa-kidaniinao nii kapam, uruꞌu naa ĩpaidinan kanawa kida zoꞌiti, naꞌiki ĩmakon naa Capernaum iti, ĩdawatinaꞌanan naa Jesus dauꞌu.

25 Ĩikoda Jesus karishii baza iaꞌa naa. Uruꞌu naa ĩkian uꞌati, “Tiichaa, naꞌapainim diꞌi naa pukaawan daꞌatiꞌi?”

26 Jesus kian ĩꞌati, “Mishiꞌo kaiwuruꞌu õkianuz: Udawatinan õdauꞌu soo uaroopan idiꞌo abaapa karikaonan, aonaa utukapan idiꞌo mani õshaꞌapatan umanawun kidaꞌo aimaakan. 27 Aonaa ukaudinaꞌanaꞌa patakaꞌuinauzo wanyukunui dauꞌati. Ukaudin paꞌan wanyukunui dauꞌati karikaonanuꞌoraz kakupa-karu uꞌidaꞌan. Uruu wuruꞌu Daonaiora Aokazi Ikiꞌo taan niꞌoraz unao ati, ushaꞌapanum kauꞌan Tominkaru tukapa-kida mishi panyukunuu kaimanan uꞌati.”

28 Aizii ĩkian uꞌati, “Kanom mooko manawun Tominkaru aiapanii washaꞌapatan?”

29 Jesus kian ĩꞌati, “Tominkaru aipan soo umishidan õgaru, padyuudaniaz.”

30 Naꞌiki ĩkian uꞌati, “Kandii mooko umanawunuꞌo aimaakan puaida-kidan nii waꞌati, wamishida-kinaa nii wuruꞌu puparadanuz? 31 Wadokozu-daunnao, ĩnikauzonii wanyukunui, ‘manna’ kiaꞌoraz udakota-kao, mapidantakaꞌo amazada ii. Naꞌapa usaadinpan Tominkaru Paradan idaꞌa, ‘Utaanii ĩꞌati ĩnikan nii aokazi ikiꞌo wanyukunui.’ ”‡ Psalm 78:24

32 Jesus kian ĩꞌati, “Mishiꞌo kaiwuruꞌu õkianuz: Aonaa Moses mani wuruꞌu taaꞌoraz aokazi ikiꞌo wanyukunui uꞌati. Õdaru paꞌan wuruꞌu taaꞌoraz aokazi ikiꞌo wanyukunui, mishiꞌoraz kakupa-kinai. 33 Wanyukunui, Tominkaru dyuudaniaz aokazi iki, uruu paꞌan taaꞌoraz kakupa-kinai manawun, pidannao ati.”

34 Sariapa pidannao kian uꞌati, “Naobanai! Putaa mooko waꞌati uruu wanyukunui, naꞌiki ipai kamoo paꞌi putaa waꞌatiz!”

35 Jesus kian ĩꞌati, “Õgaru wuruꞌu wanyukunui kakupa-kinaiz. Naꞌiaꞌoram pidan zaamatinaꞌo õꞌidaꞌati naꞌiki mishidaꞌo õgaru, aonaꞌo nii uzamaziizon naꞌiki aonaꞌo nii umaaradakouzon.

36 “Mazan õkii shaꞌatii uꞌati, utukapaꞌa naa padamata õgaru, mazan upuꞌu aonaa umishidan õgaru. 37 Ipai pidan õdaru taaniaz õꞌati, zaamatinaꞌo nii õꞌidaꞌati. Naꞌiki pidan wuruꞌu zaamatinaꞌoraz õꞌidaꞌati aonaa naꞌapainim nii õkashanauan. 38 Ushaꞌapanum kauꞌan õwaꞌatin daꞌatiꞌi aokazi iki, õshaꞌapataꞌanan dyuudaꞌoraz õgaru aipan kawanaꞌati õshaꞌapatan. Aonaa õwaꞌatin õshaꞌapataꞌanan aimaakan õnyukunuu aipan kawanaꞌati. 39 Naꞌiki dyuudaꞌoraz õgaru, aonaa baudaꞌapa uaipan õwaziwaan pidan pataaniinaouz õꞌati. Mazan uaipan paꞌan õkadishita-kidan ĩdyaun naꞌiki õtaan ĩkakupa-kinaa nii, Tominkaru Ainaa dono. 40 ÕDaru aipan ipai pidan tukapaꞌoraz naꞌiki mishidaꞌoraz uDani, zaamatan karikaonanuꞌo kakupa-karu; naꞌiki õkadishita-kidan nii ĩdyaun karikaonanuꞌo kakupa-karu diꞌiti Tominkaru Ainaa dono.”

41 Uruꞌu naa Jewnao kadakotin-kidan uruu naꞌiki ĩtoꞌoran naa uꞌati, ukian idi, “Õgaru wuruꞌu wanyukunui aokazi ikiꞌoraz kaawan.” 42 Ukauꞌan ĩkian paꞌatiaaka, “Aonaa mooko Jesus mani uruu, Joseph daniz? Waaitapanii naꞌapain udaronao! Naꞌapa diꞌi naa mooko kaiwuruꞌu ukianuz, ‘Õgaru aokazi ikiꞌo õwaꞌatin?’ ”

43 Jesus kian ĩꞌati, “Aonaꞌa naa ukadakoinpaꞌanaꞌa naꞌapa. 44 Õdaru wuruꞌu dyuudaꞌoraz õgaru; naꞌiki aonaa turuu pidan zaamatinan õꞌidaꞌati, soo õdaru minziiwatan dono uruu uzaamatin-kinaa nii õꞌidaꞌati. Naꞌiki õkadishita-kidan nii uruu Tominkaru Ainaa dono. 45 Naꞌapa kotuaꞌo prophet saadauzonii kian, ‘Ipaiꞌo nii Tominkaru tominapa-kidan pidannao.’§ Isaiah 54:13 Ukauꞌan kanom dyautaꞌo unyukunuu õdaru paradan dauꞌati, naꞌiki tominpaꞌo uruu diꞌiki, zaamatinaꞌo nii õꞌidaꞌati.

46 “Mazan aonaa naꞌiaꞌoram pidan tukapauzon õdaru, soo wuruꞌu waꞌatiꞌoraz Tominkaru diꞌiki, uruu paꞌan tukapaꞌoraz õdaru. 47 Mishiꞌo kaiwuruꞌu õkianuz: Naꞌiaꞌoram pidan mishidaꞌo, zaamataꞌoraꞌa naa karikaonanuꞌo kakupa-karu wuruꞌu. 48 Õgaru wuruꞌu wanyukunui kakupa-kinaiz. 49 Udokozu-daunnao nikauzon puꞌu ‘manna’ mapidantakaꞌo amazada diꞌii, upuꞌu ĩmawakan. 50 Mazan diꞌi naa paꞌan wuruꞌu wanyukunuiz, kaawaꞌoraz aokazi iki, pidan nikaꞌoraz uruu, karikaonanuꞌo nii ukakupan. 51 Õgaru paꞌan wuruꞌu wanyukunui, kaawaꞌoraz aokazi iki, taaꞌoraz kakupa-kinai. Pidan nikan an wuruꞌu wanyukunuiz, uruu karikaonanuꞌo nii ukakupan. Wanyukunui õtaan niꞌoraz uꞌati, uruu õdunaa. Uruu õtaaniaz pidannao kakupa-kinaa nii.”

52 Uruꞌu naa Jewnao shokorodinan uꞌati naꞌiki ĩkian paꞌatiaaka, “Naꞌapam nii mooko arawu itiiman pataan waꞌati padunaa, wanyukunui nii?”

53 Jesus kian ĩꞌati, “Mishiꞌo kaiwuruꞌu õkianuz: Umanikakan an Daonaiora Aokazi Ikiꞌo dunaa naꞌiki umatuzakan an uizain, aonaꞌo kakupa-karu nii uꞌidaꞌa. 54 Mazan kanom aroopaꞌo õdunaa dauꞌu naꞌiki tuzaꞌo õizain, uruu karikaonanuꞌo nii paꞌan ukakupan naꞌiki õkadishita-kidan nii uruu Tominkaru Ainaa dono. 55 Õdunaa, uruu mishiꞌo wanyukunui naꞌiki õizain mishiꞌo riwunii. 56 Naꞌiaꞌoram pidan aroopaꞌo õdunaa dauꞌu naꞌiki tuzaꞌo õizain, uruu zaamatinpaꞌo õꞌidaꞌati, naꞌiki õgaru zaamatinpaꞌo uruu idaꞌati kapam. 57 Õdaru Tominkaru taapaꞌoraz kakupa-karu, uruu wuruꞌu dyuudaꞌoraz õgaru. Uruu diꞌikiꞌo õikodan kakupa-karu. Ukauꞌan pidan aroopaꞌoraz õdauꞌu, uikodan nii kakupa-karu õgaru diꞌiki. 58 Ukauꞌan diꞌoraꞌa wuruꞌu wanyukunui kaawaꞌoraz paꞌan aokazi iki, aonaa udokozu-daunnao nikauzonii manna kawanuꞌo mani. Ĩnikauzon puꞌu padamata manna, mazan upuꞌu zii ĩmawakan. Mazan pidan aroopaꞌo diꞌoraꞌa wanyukunui dauꞌu, karikaonanuꞌo nii paꞌan ukakupan.”

59 Jesus kakuwaatinanuz kaikapaꞌa, utominapatin-kidan donoꞌo pidannao synagogue* synagogue: kabaun Jewnao baokopainapa-kizi. Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii. ii.

60 Aizii ĩabatan idi naꞌapaꞌo kuwai, iriba daꞌanapatinainaouz uruu, kian, “Dadaraꞌo manawun ukuwaa. Kanom turuu uabatapan kaiwuruꞌu ukuwaaz?”

61 Mazan Jesus, uaitapa naꞌapam patominapa-kidaniinao kadakotin-kidan pakuwaa. Sariapa ukian ĩꞌati, “Ukaziwaa-kida zii õparadan? 62 Naꞌapam dii mani ukian utukapan an Daonaiora Aokazi Ikiꞌo sawatinan powaa iti pawaꞌati-kizi iti? 63 Pudiꞌitapan an soo nanai dauaꞌo karikaonan, uruu mazanuꞌo karikaonan wuruꞌu. Kaimanaꞌo Doronaa paꞌan wuruꞌu kaawa-kidaꞌoraz kakupa-karu. Wuruꞌu õparadan kidaz, unao atiꞌoraz, aonaa nanai dauaꞌo mani, mazan doronai dauaꞌo, naꞌiki ukakupa-kinaa niꞌo. 64 Mazan upuꞌu zii kainaꞌa pabiꞌi kida unao aonaa umishidan.” (Jesus aitapanii sariapa patominapa-kidan diꞌikiꞌo ĩdyaun, naꞌiaꞌoram aonaꞌo nii ĩmishidan. Naꞌiki uaitapa naꞌiaꞌoram nii kaakapaa paugaru tarubainao ati.) 65 Naꞌiki Jesus kian koshan, “Kaikapaꞌo atiꞌo tawuruꞌu õkianuz uꞌati, aonaa turuu pidan zaamatinan õꞌidaꞌati, soo õdaru Tominkaru naꞌakan dono õꞌidaꞌati ĩdyaun.”

66 Naꞌikiꞌoraꞌa naa iriba utominapa-kidaniinao muudinan naa uꞌai, aonaa powaꞌa ĩmakon utuma. 67 Uruu idi Jesus kian wunao atiꞌi 12 patominapa-kidaniinaouz, “Unao mani, umuudinan niꞌi naa kapam õꞌai?”

68 Simon Peter kian uꞌati, “Naobanai, kanom diꞌitiꞌo nii mooko wamakon? Pugaru idaꞌa paꞌan parada-karu kida taaꞌoraz karikaonanuꞌo kakupa-karu. 69 Naꞌiki, aizii wamishida naꞌiki waaitapa pugaru umanawunuꞌo, Tominkaru diꞌikiꞌo puwaꞌatin!”

70 Jesus kian ĩꞌati, “Õgaru zaamataꞌoraz 12 unao. Mazan baudaꞌapa unao, Satan!” 71 Unaꞌapanuz Judas Iscariot dauaꞌo wuruꞌu (Simon Iscariot daniz); uruu 12 tumaꞌo uaitinpan, uruꞌo nii zaamata-kida Jesus.