MGA BINUHATAN
KAG MGA PAUNANG BISAYA TUNGOR SA
MGA BINUHATAN IT MGA APOSTOLES
Kag Mga Binuhatan it mga Apostoles ay kasugrong it nakasuyat sa Maadong Balita ni Lukas bilang usang masasaligang pagsuyat it pagtuna it Kristyanismo. Si Lukas ay usang doktor ag ingsuyat nida kali para sa ida amigo nak si Teofilo. Ingsuyat nida kali mga 33-40 tuig pagkatapos it kamatayon ni Hesus. (Kali ay ingbibilang nak 63-70 A.D.)
Si Lukas ay kaibahan ni Apostol Pablo sa maramo nidang pagbiyahe. Kali ay maaayaman nak magkaibahan sinra kung sa ida pagsuyat ay ida inggagamit kag bisayang “kami” o “kita.” (Basaha ra sa Bin. 16:10-15; 20:6—21:25; 28:1-15.) Si Lukas ay maaaring buko Hudyo.
Rili sa Mga Binuhatan ay gingsisiling kung pauno ingpalapnag kag Maadong Balita it mga Kristyano nak ingtunaan bilang usang grupo yang it mga lahi it Hudyo. It katong Adlaw it Pentecostes, kag Ispirito Santo nak ingpromisa ni Hesus ay napasa-inra ag nagta-o it gahom sa inra pramas ipalapnag kag Maadong Balita. Si Pablo kag usa nak inggamit it Dios pramas ipalapnag kag Maadong Balita sa mayadong mga lugar, lalong-laloey sa mga buko Hudyo. Maramong tawo kag nagkukuntra sa ida, pero maramo ra kag nagtutu-o, ag nagtuna kag mga grupo it mga nagtutu-o sa pagtipon sa inra mga bayay.
Dahil sa gahom it Ispirito Santo, waya it kakayahan nak pigahan kag pagpalapnag it Maadong Balita sa bug-os nak kalibutan. (Muyati kag mapa it mga biyahe ni Pablo sa likor it kaling libro.)
KAG SUYOR IT BINUHATAN
KAG MGA NAGTUTU-O KANG KRISTO SA HERUSALEM
Kag Pagpangamusta ag Promisa ni Hesus Bag-o Sida Magpa-Langit 1:1-11
Kag Pagbuhos it Ispirito Santo sa mga Nagtutu-o sa Herusalem 1:12—5:42
KAG MGA MISYON IT MGA APOSTOLES SA HUDEYA AG SAMARYA
Kag Pagpili it Pitong Kayake Pramas Magbulig sa mga Apostoles 6:1—6:7
Kag Nahanungor kang Esteban 6:7—7:60
Gingpahirapan ni Saulo kag mga Nagtutu-o kang Kristo 8:1-3
Kag Ministeryo ni Felipe 8:4-40
Kag Pagkakilaya ni Saulo kang Kristo 9:1-31
Kag Ministeryo ni Apostol Pedro 9:32—10:48
Kag mga Buko Hudyo sa Cesareya ay Nagtu-o kang Kristo 11:1-17
Kag Unang mga Nagtutu-o kang Kristo sa Antiokya sa Sirya 11:18-30
Kag Pagpahirap ray sa mga Nagtutu-o kang Kristo sa Herusalem 12:1-25
KAG MGA MISYON NI APOSTOL PABLO
Kag Unang Misyon ni Apostol Pablo Kaibahan si Bernabe 13:1—14:28
Kag Paghinuon it mga Pinuno it mga Nagtutu-o sa Herusalem 15:1-35
Kag Pangruhang Misyon ni Apostol Pablo 15:36—18:22
Kag Pangtatlong Misyon ni Apostol Pablo 18:23—21:16
KAG PAGKAPRISO KANG APOSTOL PABLO
Kag Pagkapriso kang Apostol Pablo sa Herusalem 21:17—23:30
Kag Pagkapriso kang Apostol Pablo sa Cesareya 23:31—26:32
Kag Pagbiyahe ni Apostol Pablo pa-Roma 27:1—28:28
Kag Katapusan it Suyat 28:29-31
KAG MGA BINUHATAN
it mga Apostoles
1
KAG PAGPANGAMUSTA AG PROMISA NI HESUS BAG-O SIDA MAGPA-LANGIT
1 Pinalangga ag Talahurong Teofilo,
Ruto sa ako unang suyat* 1:1 Si Lukas kag nagsuyat it usang Maadong Balita ag Mga Binuhatan. (Basaha sa Luk. 1:1-4.) ay ging-uma nako sa imo kag mga ginghuman ag gingtudlo ni Hesus, tuna pa sa una 2 hastang gingraya Sida it Dios pa-langit, pagkatapos nak Sida ay magta-o it mga panugon sa Ida mga piniling apostoles parayan sa bulig it Ispirito Santo.
3 Pagkatapos it kamatayon ni Hesus, maramong beses nak nagpakita Sida sa inra ag nagpamatuor nak Sida ay talagang buhi. Nagpakita Sida sa inra sa suyor it kwarentang adlaw ag nagbisaya sa inra nahanungor sa paghari it Dios.† 1:3 o “gingharian it Dios.” Sa Bibliyang Griyego, kung kausa pag nagsiling nak gingharian it Dios kag gustong bisayahon ay kag “paghari it Dios” sa kabuhi it mga tawo, ag kung kausa ra ay kag langit kung hariin kag Dios ay naghahari. 4 Usang adlaw, habang kaibahan pa ninra si Hesus, sinra ay Ida ingtugon nak, “Badaey anay kamo gihalin sa Herusalem. Huyata anay hastang waya pa natutupar kag gingpromisa it Tatay sa Langit, nak Ako nasilingey sa inro. 5 Nagbawtismo ngani si Juan sa tubi, pero indiey marugay ay abawtismuhan ra kamo Nako it Ispirito Santo.”‡ 1:5 Kali ay natupar sa Bin. 2:3-4.
Kag Pagraya kang Hesus sa Langit
6 It katong nagtiniponey sinra nak kaibahan si Hesus, kag mga apostoles ay nagpangutana sa Ida, “Gino-o, ngasingey baga Nimo apahalinon kag mga taga-Roma sa paggahom sa amo pramas kaming mga Israelinhon kag magahom sa amo?”
7 Nagsabat Sida sa inra:
“Kag Tatay yang sa Langit kag inggwa't karapatan nak magsiling kung sauno kag oras ag panahon nak Ida gingtermino. Buko kinahangyan nak maayaman pa ninro kina. 8 Pero kag inro dapat maayaman ay makakabaton kamo it gahom pag mapasa-inro kag Ispirito Santo, ag kamo kag mapamatuor tungor sa Ako, una sa Herusalem, masunor sa bug-os nak Hudeya ag Samarya, ag hastang sa tanang parti it kalibutan.”
9 Pagkasiling Nida it kali, habang nagmumuyat sinra, si Hesus ay nagpaibabaw pa-langit ag natabunan Sida it rampog.
10 Habang sinra ay nagtatanga, gulpi yang sinra nak inggwa't nakita nak ruhang kayake nak nakaputi nak nagtitinrog sa inra tupar. 11 Nagsiling sinra:
“Mga taga-Galileya, asing nagtatanga pa gihapon kamo sa langit? Katong Hesus nak nagpaibabaw ay imaw ra kag mabalik halin sa langit tuyar sa inro nakita.”
KAG PAGBUHOS IT ISPIRITO SANTO SA MGA NAGTUTU-O SA HERUSALEM
Kag Pagpili it Kabaydo ni Judas Bilang Apostol
12 Pagkatapos, naghaliney kag mga apostoles papagto sa Herusalem halin ruto sa Baguntor it mga Olibo, nak halos usang kilometro§ 1:12 Kali “kag ingtutugot yang nak distansya nak puyde ninrang panawon sa Adlaw it Inugpahuway.” kag yado halin sa syudad.
13 Pag-abot ninra ruto, nagsuyor sinra sa bayay nak inra ingdadayunan ag nagsaka sa usang kwarto sa ibabaw. Kali sinra ay sina Pedro, Juan, Santiago, Andres, Felipe, Tomas, Bartolome, Mateo, si Santiago nak anak ni Alpeo, si Simon nak makabansa, ag si Judas nak anak ni Santiago.
14 Sinrang tanan ay puat magkaibahan nak nagpipinangamuyo, kaibahan kag ibang mga kabade kaumir si Maria nak nanay ni Hesus, imaw ra kag mga hali nak kayake ni Hesus.
15 Usang adlaw, habang nagtinipon sa usang lugar kag mga syento beynte nak nagsusunor kang Kristo, si Pedro ay nagtinrog sa inra tunga ag nagsiling:
16 “Mga tawo, mga hali nako sa Gino-o, kinahangyan nak matupar kag gingsiling it Ispirito Santo nak nakasuyat sa Sagradong Kasuyatan parayan kang Haring David. Kali ay tungor kang Judas nak imaw kag nagtudlo sa mga nagrakop kang Hesus. 17 Dati, kaumir sida sa amo ag kaibahan sa amo pagministeryo.”
18 (Tuyar kali kag natabo kang Judas. Kag kabadaran it ida mayaing ginghimo ay inggamit sa pagbakay it usang parsela it duta. Ag ruto sida nagbikti. Nahuyog sida it pasubsob halin sa mataas ag kag ida bituka ay nagbuka ag nagliwas kag mga tripilya. 19 Nabantog kali sa tanang taga-Herusalem, kada katong parsela it duta ay inra gingtawag nak “Akeldama” sa inra sariling linggwahe, nak kag gustong bisayahon ay “Bukir it Rugo.”)
20 Siling pa ni Pedro:
“Gingsuyat ni David sa libro it Mga Salmo,
‘Kabay pang kag ida lugar ay payaduan it tanan,
ag waya it sin-o man nak mag-istar,’* 1:20a Sal. 69:25.
ag ingsuyat ra,
‘Kabay pang kag ida kasablagan ay ita-o yangey sa iba.’† 1:20b Sal. 109:8.
21-22 “Ngani, kinahangyan nak kita ay magpili it kabaydo ni Judas, nak imaw kag mapamatuor tungor sa pagkabanhaw ni Hesus. Kinahangyan ra nak sida ay usa sa mga kaibahan namo sa tanang panahon tong kag Ginoong Hesus ay kaibahan pa namo nak nagpapanglibutan, tuna tong bawtismuhan Sida ni Juan hastang sa adlaw it Ida pagpagto sa langit.”
23 Kada, nagpili sinra it ruhang kayake ruto. Kag usa ay si Jose Barsabas nak ingtatawag ra nak Justu, ag kag usa ay si Matias. 24 Pagkatapos, nagpangamuyo sinra it tuyar kali, “Gino-o, Ikaw kag nakakasador it suyor it tagipusuon it tanang tawo, kada tudluan sa amo kung si-o rili sa ruha kag Imo pinili 25 nak magsubli sa pagministeryo ag sa pagka-apostol nak ingtalikuran ni Judas, ag nagpagto sa lugar nak dapat nidang pagtuan.” 26 Pagkatapos ay ingpabunot ninra kaling ruha ag kag nakabunot ay si Matias, kada sida kag gingrugang sa onseng apostoles.
*1:1 1:1 Si Lukas kag nagsuyat it usang Maadong Balita ag Mga Binuhatan. (Basaha sa Luk. 1:1-4.)
†1:3 1:3 o “gingharian it Dios.” Sa Bibliyang Griyego, kung kausa pag nagsiling nak gingharian it Dios kag gustong bisayahon ay kag “paghari it Dios” sa kabuhi it mga tawo, ag kung kausa ra ay kag langit kung hariin kag Dios ay naghahari.
‡1:5 1:5 Kali ay natupar sa Bin. 2:3-4.
§1:12 1:12 Kali “kag ingtutugot yang nak distansya nak puyde ninrang panawon sa Adlaw it Inugpahuway.”
*1:20 1:20a Sal. 69:25.
†1:20 1:20b Sal. 109:8.