MAKO
Temane Peangamo MAKOne Torumu Bokumu
I Bokumunge Ungu Pulu Mare
Ungu pulu mare inie yakondo gomo 1 molemo.
I bokumu torumu yemonga imbimu bokuna sukundu naa molemo, nakolo ‘Makone torumunje.’ ningu pilimele. ‘Makone sike boku torumu liemo Mako 14:51-52 kango ye tene ulu te terimu akumu Mako yuyunje.’ ningu pilimele. ‘Imbimu nimbe para naa sirimumunge yu yuyu lemo.’ ningu pilimele. Yunge imbi ‘Jono Mako’ ningu leringila (Lipe Mundurumu Yema 12:12). Mako kolea aili Romo purumu, Pita pea moloringili ungu talo molemo (Pe Timoti 4:11, Ou Pita 5:13. Ou Pita akuna Pitane “Bepillono” nirimu akumu “Romo” nimbemondo nirimu). Pitane Yesusinge temanemo topa sirimu ungu te Lipe Mundurumu Yema 10:37-42, 2:14-41, 3:12-26, 4:8-12, 5:29-32 molemo.
Wale aisili, wale paono talo mele, “Yesusini mane sirimu” molo Yesusi imbi lembando “ungu mane sili yemo”, aku sipe unguma bokuna torumu molemo. Yesusi unju perana kolorumumunge ungu aisili mele bokuna molemo (12:12, 14:1-2, 15:10 molopa, 8:31, 9:31, 10:33). Yesusini yu molorumu mele “Ningu para naa siengi.” nirimu mele 1:34,44, 3:11, 5:43, 7:36-37, 8:26,30, 9:9 molemo. Yesusi mana ye te molorumu (3:5, 6:6,31,34, 7:34, 8:12,33, 10:14, 11:12), nakolo Pulu Yemonga Malomo molorumula (1:1,11, 3:11, 5:7, 9:7, 12:1-11, 13:32, 15:39).
Temanemo tombando Makone ou No Linjili Jonone terimu temanemo topa, Jonone Yesusi no linjirimu kinie kurumanga nomi Setenene Yesusi kondi torumu mele temanemo ponjipe torumu. Pe yamboma umbuni aisili meringimunge kanopalie Yesusi ene kondo kolorumu mele bokuna molopa, Yesusini yamboma mane sirimu mele temane mare molemo. Yesusini ulu terimumunge ungu pulumu yunge lombili andoli yemane naa piliringi nakolo walse walse wallo wallo teko ungu pulumunge mare pilku Yesusi sike molorumu mele piliringi.
Ye aisili Yesusi kinie opa tou molko, umbunime siringi mele temane mare molopa, yu toringi kolorumu mele temane mare molemo. Nakolo kolorumu kinie temanemo pora naa nirimu. Yesusi kelepa lomboropa ola molorumu mele temane mare bokuna kamu molemola.
Ya ungu pulumu pora nikimu.
1
1 Yesusi, Pulu Yemone mako topa “Olio nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu.” ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu, Pulu Yemonga Malo,* yunge temane peangamo pulu polorumu mele** ⸤ya inie tombo tokoro⸥.
2 ⸤Yesusi, Pulu Yemone mako torumu ye nomi Kirasimunge temane peanga imu wendo ombándo ye te ou omba temba mele⸥ Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye Aisayane* Pulu Yemonga ungu te nimbe boku torumu akuna molemo mele i sipe:
‘⸤Pulu Yemone nimbendo: “⸤Pílie!⸥
Nane ‘ ‘Nanga ungu umbu tonjilime pilipe
nimbe sipili.’ nimbu lipu mundumbu yemone
nunge aulkemo akisinjipili.’ nimbu
yu “Kumbi lelko pui.” nikiru.’**
3 ‘Kolea ku leline
⸤kumbi lepa pumbe⸥ ye tenga kerena
ungu te nimbendo:
“Ailimu ombá aulkemo teko mimi teame.
Yu ombá aulke kangama toko sumbi siei.” nikimu.’*
nimbe ⸤Aisayane Jonone paa pe temba mele ou aku sipe nimbe sipe bokuna torumu molemo.⸥
4-5 Akumunge, ⸤temane peangamo pulu monjimbendo No Linjili⸥ Jono kolea ku leli tenga wendo omba ⸤aku sipe⸥ ungu mare yamboma nimbe sipe molorumu. Kolea Judia disiriki yamboma pali kinie kolea Judianga kolea aili Jerusalleme yamboma pali kinie ene yu molorumuna puku yunge ungumu pilingí puringi. Yuni ungu te enendo nimbe sipelie nimbendo: “Ene ulu pulu keri telemelema kanoko keri kanoko konopu alowa tekolie ‘Pulu Yemone olionga ulu pulu kerime ‘We manie pupili.’ nimbe siye kolopili.’ ningu ‘No liemili.’ ningu wai.” nirimu. Aku sipe nirimu kinie enenga ulu pulu keri teringime ningu para siringi kinie yuni ene no Jodane kolo no linjirimu.
6 Jono kongi kemelenga indini teli wale pakoli te pakopa, kongi kilumuni teli kakomo topalie, kulikumbe kinie pilimu no kinie aku langitolo mindi nomba molorumu.
7-8 Yuni yamboma ungu nimbe sirimu mele i sipe: “Nane sike ene no linjilio nakolo ye te akilipe ⸤nondopa⸥ ombá ⸤tekemo⸥mo yuni ene ⸤Pulu Yemonga⸥ Mini Kake Telimu linjimbe ⸤lingí⸥.. I na akilipe ombá yemo yunge tondolomo paa olandopa, nanga tondolomo paa maniendopa, na yu kinie manda molo. Yambo ailimenga kongono keri tenjili kendemande yambomane sike enenga ailimenga kongono keri tenjingindu manie molko enenga yambo ailimenga kimbu suma ka pilke tonjilimele nakolo na ye paa kerimu moliomonga kanu ombá yemo yunge kimbu su ka pilke tonjili kanu kongonomo paa olandopa mele, nane tenjilkenje kapola naa telka. ⸤Na ye paa kerimu, yu ye paa ailimu.⸥” nirimu.
9 ⸤Jono yamboma no linjipe molorumu⸥ kanu walemo kinie Yesusi kolea Gallilli disiriki Nasarete taono mundupe kelepa ⸤Jono molorumuna⸥ orumu kinie Jonone yu no Jodane kolo no linjirimu. 10 ⸤Yesusi no lipe pora sipelie⸥ nona wendo omba angilirimu kinie sumbi sipe mulúmu kengeya lepa anju yando purumu kanopalie, Pulu Yemonga Minimu, kera waembono mele, manie omba Yesusi molorumuna pupe kangine ola molorumu kanorumula. 11 Kanu kinie muluna ola ungu te wendo ombalie nimbendo: “Nu nanga konopu monjilio kangomo. Nu kinie konopu sipu molio.” nirimu.*
12 ⸤Yesusi no lirimu kinie Pulu Yemonga Minimu yu kinie omba molopalie nirimumuni,⸥ sumbi sipe Minimuni Yesusi kolea ku leline pulu sipe mundurumu. 13 ⸤Akuna purumu kinie,⸥ oli te koro talo Yesusi aku kolea ku leline takara melema kinie molopili ⸤kurumanga nomi⸥ Setene* omba yu kondi torumu.** Kanu kinie ⸤mulu koleana⸥ angelloma ongo yu nokoringi.
14 Kanu kinie ⸤No Linjili⸥ Jono ka siku ka ulkena panjiringi* kinie pilipelie Yesusi kelepa kolea Gallilli disiriki omba Pulu Yemonga temane peangamo topa silipe andorumu. 15 ⸤Topa silipe andopalie⸥ nimbendo: “Kinié enamo kamu wendo okomo, Pulu Yemo ye nomi kingimu molomba enamo* nondopa wendo okomo kene ulu pulu kerime munduku kelko konopu alowa teko, ‘Temane peangamo yu sike ungumu.’ ningu tondolo munduku piliei.” nirimu.
16 ⸤Aku sipe nilipe andopa⸥ nomu Gallilli kélona andopalie Yesusini Saimono kinie Saimono angenu Enderutolo oma lili wale te nomuna toko munduku moloringili kanorumu. Oma liringili akumu eltenga kou kongono teringili kanumu. 17 ⸤Aku siku teko moloringili kanopalie⸥ Yesusini eltendo nimbendo: “Na lombili wale. Oma lingilindu oma lili wale te liku nona manie mundulimbele kinie omama walena omba pelemo mele, pe ‘nanga kongonomo tengelendo nanga ungumu pilkulu ningu siliku andongele kinie yamboma nanga talapena sukundu ongo molangi.’ nimbu ‘Elte na lombili wale.’ nikiru.” nirimu. 18 ⸤Aku nirimu kinie pilkululie⸥ tamburembu eltenga oma lili walema munduku kelkololie Yesusi lombili puringili.
19 ⸤Kanu kinie⸥ yu laye kolte wilsu pupelie, Seperinge malo Jemisi kinie Jemisi angenu Jono kinie eltenga nona andoli sipine sukundu molkolo oma lili walema toko tambuluringili kanopalie 20 walsikale eltendo “Wale.” nirimu. Kanu kinie lapa Seperi kinie kongono yema kinie sipine sukundu molangi munduku kelkololie Yesusi lombili puringili.*
21 ⸤Kanu ye pokore Yesusi lombili puringi kinie⸥ yu kinie ene Kapeniame taono puringi. Kanu kinie ⸤Juda yambomanga⸥ koro moloringi wale Sambatemo* wendo orumu kinie Yesusi Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkena suku pupe yamboma mane sirimu. 22 Mane sirimu kinie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku ene mane siringi yemane* we mane siringi mele Yesusini aku sipe mane naa sirimu. Namba lerimu yemane pipili naa kolko tondolo munduku mane siringi mele yuni aku sipe mane sirimuna pilkulie yambomane mini wale munduringi.**
23 Kanu kinie ulke kanuna suku kuru te ye tenga konopuna molopa ya ambolorumu ye te molorumu, ⸤yemonga konopuna suku molorumu kanu kurumuni yu “Ungu ni.” nimbe tópe sirimuna⸥ 24 yuni opa ungu nimbelie nimbendo: “Nasarete taono ye Yesusi, nu pea olio ⸤kuruma⸥ kinie teluna tapu topo manda naa molomolo. Nu olio kinie nambemuna onuye? Nu olio toko konjini onuye? Nane nunge imbi pilio. Nu Pulu Yemonga Ye Kake Telimu.” nirimu.
25 ⸤Aku sipe nirimuna pilipelie⸥ Yesusini kanu kurumu iri topalie yundu nimbendo: “Nu ungu naa ningu yemonga konopuna ongo wendo pui.” nirimu kinie 26 kurumuni yemo ambolopa tondolo mundupe puru puru sipelie kalle nilipe omba wendo purumu.
27 ⸤Yesusini aku terimu kanokolie⸥ yamboma suru ningu, mini wale munduku ene eneno anju yando ningindu: “I ulumu nambolka uluri tekemonje? Ungu mane konde te wendo ombamo. Ye namba leli tene we yambomando “Teai.” nilimo mele i yemone kurumando kepe aku sipe nilimo kinie kanu kuruma yunge ungumu pilku liku telemele.” niringi. 28 Kanu kinie kolea Gallilli disiriki koleamanga pali yuni aku sipe terimu mele temanemo tamburembu anju anju purumu piliringi.
29 Kanu kinie ⸤Yesusi kinie, yu lombili andoli yema kinie⸥ ene kanu maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkemo munduku kelko wendo ongolie niringimuni, ene kinie, Jemisi Jonotolo kinie ene puku Saimono kinie Enderutolonga ulkena puringi. 30 Ulkena sukundu puringi kinie Saimononga kolepa ambomo kuru topa kangi nopili lerimumu Yesusi ningu siringi. 31 Aku siku niringi pilipelie ambomo lerimuna pupe yunge kimu ambolopalie yu ola lirimu kinie kangi nomba kelerimu kinie ambomone ⸤ola angilipe wendo ombalie⸥ oringi yema langi sipe nokorumu.
32 Pe kolea kalá topa ena purumu kinie, kuru torumu yamboma kinie, konopuna kuru molorumu yamboma kinie, Yesusi molorumuna mengo oringi. 33 Kanu koleana moloringi yamboma pali Saimononga ulke kerepuluna ongo maku toringi. 34 Kanu kinie Yesusini yambo kuru lupe lupe torumu aisili tepa konde lipe, yambomanga konopuna moloringi kuru aisili topa makororumula.* Kurumane Yesusi ⸤Pulu Yemonga Malo, yu Pulu Yemone mako topa lipe mundurumu ye nomi Kirasimu⸥ molorumu mele piliringine yuni enendo “Molio mele anju ningu naa siei.” nimbe enenga kerema pipi sirimu.
35 Ipulueli ou, kolea muni ou naa lepa sumbulu topa pepili Yesusi ola molopa penando pupelie nirimumuni, kolea ku leli tenga pupe, akuna Pulu Yemo kinie ungu nimbe molorumu. 36 Saimono kinie pea moloringi yema kinie ene yu koroliku lombili pukulie niringimuni, 37 yu kanoko lenjikulie yundu ningindu: “Yambomane pali nu korokomele.” niringi.
38 ⸤Aku niringi pilipelie⸥ yuni enendo nimbendo: “Na kolea marenga kepe ungu nimbu siembo kene i koleamo mundupu kelepo kolea tenga pamili. Ne nondopa lemo koleamanga pamili. Na koleamanga pali ungu nimbu simbundu mana manie orundu kanumu.” nirimu.
39 Aku nimbelie yu kolea Gallilli disiriki sukundu koleamanga pali andopa Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkemanga sukundu pupe ungu nimbe sipe, yambomanga konopuna kuru moloringime topa makororumu.
40 Walse ye te kuru laká nomba perimumu* Yesusi molorumuna omba yunge kumbikerena koporongo langopa yu mawa tepalie nimbendo: “Nunge konopumuni na ‘Konde pambo.’ konopu lenu liemo nuni na manda teko konde lini.” nirimu.
41 Kanu kinie Yesusini yu paa kondo kolopalie yunge kimuni yemo ambolopalie yundu nimbendo: “ ‘Nu konde pani.’ konopu lekero kene konde pui.” nirimu kinie 42 kuru lakámo tamburembu nomba kelerimu, yemo konde pupe umbu kangi lirimu.
43-44 Kanu kinie Yesusini yu ungu te tondolo mundupe nimbendo: “Nuni ya ulu tekeromo yambo telurindu kepe paa naa ni!* Sumbi siku puku Pulu Yemo popo tonjili yemo** nunge kangimu liku ora siku, ‘Na altopo kangi peanga lepili molkoro kene.’ ningu Mosisini “Tei.” nimbe ungu mane sirimumu pilku liku tenindu “Pulu Yemo popo toko kalko si.” nirimu mélemo liku Pulu Yemo popo tonjili yemondo “Kalonji.” ningu yu sieni. Pe yambomane nu kanokolie ‘Yu sike kangi peanga lepili molemo.’ ningu piliengi kene nikiru mele isili ou tepui.” nirimu.
45 Nakolo yemo yu anju pupelie ungu aisili yambo aisilindu anju anju nimbe para silipe andopa, Yesusini yu kinie terimu temanemo topa sirimu. Yemone aku terimuna Yesusi ⸤‘Yambo aisili na molombona nondoko nondoko ongo maku naa tangi.’ nimbe⸥ altopa taonomanga sukundu mona manda naa andopalie kolea ku leline molorumu, nakolo kanuna yambo aisili kolea lupe lupemanga molko sukundu sukundu ongo yu molorumuna maku toringi.