1 Ma ləy hwəm kwəma va ki na, mbaꞌa Yesəw kafəy taŋəy dzəvəri na pəriɓa pəriɓa bəla həl Galile tsa har məndi vaa həl *Tiberiyadə. 2  6:2 Mt 6:25; Zhŋ 2:23Ma sa nay məndi ghəci dzay na, tapə vərəm ndə ngəri mbə nəw ci, sa nay məndi kwəma maɗaŋa maɗaŋa na mbə mbəli tsa mbalamti na va mbəzli gwərapə gwərapəshi ni. 3  6:3 kəlaŋ: Mt 5:1; 15:29; Mk 3:13; 6:46; Lk 22:39Dza kar Yesəw ghəshi lə mbəzli ta səɗa ci mbaꞌa ghəshi dzəməshi mə kəlaŋ tiɓaa nzəyshi mə. 4  6:4 2:13Ma ghala pətsa va ki na, *makwaghwa Pakə ka Zhəwifə ndəkwə ndəkwə ta məniva.

5 Sa nə Yesəw njəꞌwə, kə na, ndə ngəri ɗaŋ tərəŋw ɓasəkəvay, ka səəkəə dzəvəgha. Sa nashi na mbəzli va, ma kə kaa Fəlipə na: «A Fəlipə, kwəma dza ghwəm pakə shi zəmə tə pətsa sana gar ɓanshi kaa mbəzli ni gwanashia?» kə. 6 Ma gəzə na kwəma va tsəghay, war ta mbəə favə na dza Fəlipəə zləɓanci kwəma gwaꞌa tsəgha. Ma ghəci na naciy, gwaꞌa sənata na njasa dza naa məni. 7 Ma kə Fəlipə na: «A Metər, ya war mbəl gar bələkwə bələkwə bakəə ɓəvə ghwəm pavə shi zəmə tiy, daw dza ghəshiy nza ta kwəmavə ngəmiy shi mbəzli ni jəw jəw gwanashi» kə. 8  6:8 Andəre: 1:40; 12:22; Mt 4:18; Mk 13:3Ma kə tsahwəti mbə mbəzli ta səɗa ci, Andəre, zəmbəghəy Shimaŋw Piyer na: 9 «Avanay tsahwəti zəghwə tikə jəwə lə peŋ cifə mbaꞌa kərpi bakə və. Nanzə kiy, wa shi dza niva shiy ghakə ta gəla mbəzli ɗaŋ ni ni tsətsə kia?» kə. 10 Ma kə Yesəw ngəshi na: «Gəzanshim mbəzli va, a ghəshi nzəyshi mənzəy na ghwəy» kə. Ma pətsa vay, lə gwəzən ti gar nzəyshi mbəzli. Mbəzli va ki na, mbaꞌa ghəshi mənti gar bələkwə bələkwə cifə mətsəkə. Dza ghəshi mbaꞌa ghəshi nzəyshi ki. 11  6:11 21:9, 13Sa nashi Yesəw mbəzli va nzəyshi gwaꞌa na, dza na tsaŋ ɓəvə peŋ, ka məni ꞌwəsa kaa Hyalaa dzəkən. Sa manamti na ꞌwəsa na, mbaꞌa ɓanavəshi kaa mbəzliy nzəyshi va gwanashi a ghəshi zəmə. Tsəgha mənti lə kərpi va ɓa. Ya wa də mbə shi na, mbaꞌa kwəmavə shiy zəhwəshi gar məkanci. 12 Ma ləy hwəm sa zəhwə mbəzli va shi zəmə gwanashi bəhə bəhə kiy, mbaꞌa Yesəw gəzanshi mbəzli ta səɗa ci, a kə ngəshi na: «A pə ghwəy mənti kiy, ɓasətim tsaa tərmbə va va mbəzli va, əntaa tsahwəti dzaa daŋərəy mbə» kə. 13 Dzəghwa məndi ɓasə ɓasə məndi ɓasəti tsaa tərmbə peŋ mbə sa cifə tsa va sa zəməvə məndi, ghwani məŋ lə bakə məndi təhay li gyaɗə gyaɗə.

14  6:14 Nəw 18:15, 18; Zhŋ 1:21; 2:11; 5:46; 7:40; SləniKY 3:22-23Mbaꞌa ghəshi nata njasa mənti Yesəw kwəma dimədimə na va gwanashi tsəgha, a kə ghəshi ki na: «Ntsa na ndə Hyala tsa gəzə məndi va dzaa səəkəə dzəti hiɗi» kə ghəshi. 15  6:15 5:13; 18:36Mbaꞌa Yesəw sənay tsəgha, «Ndal tərmbə ghəshi ta səəkə ta kəsəra lə bərci ta pəərəɗa ka mazəw» kə. Mbaꞌa zhiniy zhay zhimə kəlaŋ tsa va kwətiy, mbaꞌa dzaa nzəyəy mə diɓa.

16 Sa məniy tihwer na, mbaꞌa *mbəzli ta səɗa Yesəw dzashiy dzəməy həl. 17 Mbaꞌa ghəshi dzəghwashi kwa kwambəwal, ka taŋə dzəvəri tə həl tsa va ta dzəmbə məlmə Kapernahwəm. Paꞌ ka mənta vərɗi war ghəshi mbə taŋə, kala səəkəy Yesəw kəsashi. 18 Mbaꞌa safə maɗiy ta viy dzəy tə kwəfa va lə bərci tərəŋw. War paslaꞌwə yam paslaꞌwəva dalala tsəgha ki. 19 Ma sa kaɓə ghəshi kwambəwal tsəgha, mbaꞌa ghəshi kəətivə dza gar kiləwmetər cifə, ya gar kwaŋ kiy, nighə ghəshi na Yesəw səəkəy ndəkwə ndəkwə lə kwambəwal, ka dza lə səɗa ci dzəy tə yam. Dzəghwa mbaꞌa her shi dzashi və. 20 Ma kə Yesəw ngəshi ki na: «Waa yən na, ka hazləni ghwəy ma» kə. 21 «Ənkwa» kə ghəshi. Dza ghəshi ka ɗi kaꞌwəə dzəghwa kwambəwal, war ghwəla tsəgha na, ndəs kwambəwal kəsashi hiɗi pəri həlbə tsa ɗi ghəshi va dzaa dzəti.

22 Ma way pi tə həzlimə na, ghaꞌ mbəzliy niy ɓasəshi va ghati zəzə kwəma Yesəw tə pətsa nza na. Sa nzana mbaꞌa ghəshi sənay, mbəray war kwətiŋta kwambəwal niy nza tə pətsa va, mbaꞌa *mbəzli ta səɗa Yesəw niy dzəghwashi kwa. Ma ghala pətsa dzəghwa ghəshi va na, niy nay Yesəw ghəshi dzəghway li shiw, war mbəzli ta səɗa ci va shiy niy dzashi jaꞌjaꞌa.

23  6:23 6:11Ma ghəshi mbə zəzə kwəma Yesəw tsəgha ki na, mbaꞌa nihwəti kwambəwalerəə səəkə mbə məlmə *Tiberiyadə dzakə dzashi tə pətsa va, tiɓa ndəkwə lə pətsa zəmə məndi va peŋ tsa mənti Yesəw va ꞌwəsa kaa Hyala məndiy zəmə. 24 Sa nay ghəshi, kala Yesəw tiɓa, zhini kala mbəzli ta səɗa ci tiɓa kwərakwəy, mbaꞌa ghəshi dzəghwashi kwa kwambəwaler va, ka dzashiy dzəvəri məlmə Kapernahwəm ta pala Yesəw.

25 Dza ghəshi ndəs ghəshi kəsay Yesəw pəriɓa ki. Ma sa kəsay ghəshi na: «A Metər, hwəm səəkəŋa gha tikəa?» kə ghəshi. 26  6:26 2:11Ma kə Yesəw na: «Ə gəzaŋwəy ya, ta na navay, tsəgha na, sa nzana mbaꞌa ghwəy favə kwəma ɗi shi maɗaŋa məntee va ciŋwəy palara ghwəyəw. Sa nzana, mbaꞌa ghwəy kwəmavə shi zəmə vəya, ka zəhwəshi bəhə ghwəy, va tsəgha palara ghwəy. 27  6:27 6:35Ka kəslimbə ghən ghwəy war kən ghəra sləni ta shi zəməə dzaa gwəravəə yiɗishi gəm ki ma. Ta niy dzaa nza ndimndim ni shi zəmə ka ɓanci piy tsaa kəɗi ma kaa ndə pə ghwəy ghəra sləni. Shi zəmə vay, yən Zəghwə yakə ndə ngəri, yən sa fati Dirə Hyala lamba nzə tə ya, dza naa ɓəŋwəyshi» kə Yesəw.

28 Tapə mbəzli va ta ɗəw kwəma və ki, a kə ghəshi na: «War njaa njaa dza ghəy mənti dza ghəy mbay ghərati sləniy dzaa təɓanta kaa Hyalaa?» kə ghəshi. 29  6:29 2:23Ma kə Yesəw zləɓanshi na: «War ndara ma ghwəy nefer ghwəy, yən ntsa ghwənay nay, ghənzə na ghəra sləni wəzə na ɗi na va ghwəy» kə. 30 Zhini ma kə ghəshi na: «A kwəma maɗaŋa mənti gha gar nata ghəy, ta mbə ghəy ndaŋa nefer ghəya? Naa a sləni mənti ghaa? 31  6:31 Cem 78:24; Səvəri 16:4, 31; Zhŋ 6:49A gha sənay ghala pətsaa nza jijihimmə kwamti mbə gambay, a ghəshi niy kwəmavə shi zəmə nə məndi *manə, kə məndi, mbaꞌa ghəshi zəhwəshi, njasa gəzəkə kwəma mbə Zliya Hyala, ma kə na: “Mbaꞌa ɓanakəshi na shi zəmə səəkə mə ghwəmə” kə» kə ghəshi.

32 Ma kə Yesəw na: «Ə gəzaŋwəy ya, ta na navay tsəgha, *Məyizə ndaŋwəy na shi zəməə səəkə mə ghwəməw, Dirə na saa dzaa ɓəŋwəy ni kataŋ kataŋ ni shi zəməə səəkə mə ghwəmə. 33  6:33 6:41, 51Sa nzanay, ma ni ɓəkə Hyala shi zəmə mə ghwəməy, shi ka ɓanshi piy kaa mbəzli tə hiɗi na ghəshi» kə. 34  6:34 4:15; Mt 6:11Ma kə mbəzli va na: «A ntsa dikə tsa, ɓəŋəy niva gəla shi zəmə həzlimə həzlimə di» kə ghəshi. 35  6:35 4:13-14; 6:48-58; 7:37Ma kə Yesəw na: «Yənəy, yən na shi zəməə ɓəpə piy. Ya tsamaɓa ndə səəkəy na vəyay, ka dza maa ghəranciw. Ntsaa ndara nəfə tsa ciy, ka ghəranci ndir ghwəlaw.

36  6:36 16:9; 20:29Nanzəy, e niy gəzəkəŋwəy: A ghwəy nara ngar na, a ndara nəfə tsa ghwəy ghwəyəw, pən niy ni. 37  6:37 17:2, 24Ya tsama ndə na mbə ni ndara Dirə va mbəzliy, ta səəkə dza naa dzəmbə dəvee, ka tihəti tsaa dzaa səəkəy va ndəə dzəmbə dəvee ya tepə kiw. 38  6:38 4:34; Mt 26:39Sa nzanay, səəkəree mə ghwəmə ta məni kwəma war njasa ɗi yaw, ta məni kwəma ɗi ntsaa ghwənara səəkee. 39  6:39 10:28; 17:12; 18:9Kwəma ɗi ntsaa ghwənara vay, war mbaꞌee ndəghwəti mbəzli ndara na va mbə dəvee gwanashi. Kala zay ndə mbə shi ya kwətiŋ nzə. Mbaꞌee dzaa zhanakatishi mbə məti gwanashi, fəca dza hiɗiy kərə. 40  6:40 5:24; 6:44, 54; 11:24Ma kwəma ɗi Dirəy, ya wa ntsaa nara, yən Zəghwə ci, dza na mbaꞌa ndara nəfə tsa ciy, mbaꞌa tsava ndə kwəmavə piy tsaa kəɗi ma, zhini mbaꞌee dzaa zhanakati mbə məti fəca dza hiɗiy kərə» kə Yesəw.

41 ꞌWakəvə *ka Zhəwifə gaꞌ ta ngwəzliməə dzəkən Yesəw, sa nə na va: «Yən na shi zəməə səəkəshi mə ghwəmə» kə. 42  6:42 Mt 13:55Ma kə ghəshi na: «Yesəw sasa tsəy? Ghəci zəghwə *Zhezhefə va tsəy. Ntsa sənay ghwəmmə kar dəy lə mbəghəy ghəci ki na. Njaa njaa naa ni: “Mə ghwəmə səəkee” kəa?» kə ghəshi. 43 Ma kə Yesəw na: «A mbəzli ni, ka ngwəzlimə ghwəy kwa jipə ghwəy gəm ma. 44 Ndə tiɓa mbaꞌa dzaa mbay səəkəy dzəvəghee, kala war ntsa haray Didi tsaa ghwənikəraw. Yən kiy, ta zhanakati dzee mbə məti fəca dza hiɗiy kərə. 45  6:45 Ezay 54:13A mbəzliy gəzə kwəma Hyala niy tsasliti kwəma mbə Zliya Hyala, a kə ghəshi niy niy: “Ta ɓananavəshi kwəma dza Hyala kaa mbəzli gwanashi” kə ghəshi niy ni. Ntsaa dzaa fəti ghən ta kwəma dza Didiy ɓananci, dza mbaꞌa zləɓavə kwəma ɓənipə na va kiy, ta səəkə dza tsava ndəə dza vəya. 46  6:46 1:18Mbə gəzə kwəma vay, ə nə ya: A tsahwəti ndə tiɓa, mbaꞌa səəkəə nay Didi, pənəw. War yən kwətira yən saa səəkə va mə Hyala na saa nay Didi.

47 Ə gəzaŋwəy ya, ta na navay, tsəgha na, ya wa ntsaa ndara na nəfə tsa ciy, aa kwəmavə piy tsaa kəɗi ma. 48  6:48-50 6:35; ShiZhŋ 2:17Yən na shi zəməə ɓəpə piy. 49  6:49 6:31Njasa gəzə ghwəy vay, a jijihiŋwəy niy zəhwə shi har məndiy manə kwamti mbə gamba, ya tsəgha nzə kiy, gwanashi bəkwəshi ghəshi. 50 Ma na shi zəməə səəkə mə ghwəmə nashi kiy, ya wa ntsaa dzaa zəhwəshiy, ka məti tsava ndəw. 51 Yən na shi zəməə səəkə mə ghwəmə, ka ɓəpə piy. Zəhwə ma ndə niva shi zəməy, ta nza dza na lə piy ta kwa ndimndim jiji. Vəghee dəꞌwə ghən tsee na shi zəmə dzee vaa ɓanci kaa ntsa va. Ta zlatanavə vəghee va dzee kaa məti, tə mbərkə mbəzli tə hiɗi, ta mbə ghəshiy kwəmavə piy» kə Yesəw.

52 Ma sa favə ka Zhəwifə kwəma gəzəkə Yesəw va tsəgha na, mbaꞌa kafəkə ghəpə kwa jipə shi, a kə ghəshi na: «Njaa njaa ka ntsa mbay ndammə vəgha ci, ta zəmə ghwəmmə nə na kia?» kə ghəshi. 53  6:53-58 Mt 26:26-28; 1Kwər 10:16; 11:23-26Dzəghwa ma kə Yesəw ki na: «A mbəzli ni, a gəzaŋwəy ya, ta na navay, tsəgha na, war dza ghwəy kala zəhwə vəghee ghwəy, yən Zəghwə yakə ndə ngəri, kala sahwə miymiy ya ghwəyəy, ka dza ghwəy kwəmavə piyəw. 54 Ma na ntsaa zəhwə vəghee, mbaꞌa sahwə miymiy yay, aa kwəmavə piy tsaa kəɗi ma. Ta zhanakati dzee mbə məti ci fəca dza hiɗiy kəɗi. 55 Sa nzanay, vəghee va na ni kataŋ ni shi zəmə, zhini miymiy ya na, ni kataŋ ni shi sa. 56  6:56 15:4-5Ma ntsaa zəhwə vəghee va, mbaꞌa sahwə miymiy yay, jakəjakə nza ghəy li. Mbə ya na, mbee piy kwərakwə. 57 Dirə tsaa ghwənaray ghəci ɓəpə na piy. Tə mbərkə ghəci piyee sana. Ava tsəgha dza ntsaa zəhwə vəghee nza lə piy tə mbərkee kwərakwə ki. 58 Ma na shi zəmə mə ghwəmə nashi kiy, yəm na ghəshi lə niy niy zəhwə jijihiŋwəy va shi zəmə mbəradzə kwamtiw. Ya tsəgha niy zəməhwəshi ghəshiy, a ghəshi niy bəkwəshi na nashi. Ma ntsaa dzaa zəhwə nini shi zəməy, ta nza dza na lə piy tsa ci, ta kwa ndimndim jiji» kə Yesəw.

59 Yesəw mbə ɓananshi kwəma kaa mbəzli mbə ciki ɓasə va tsa ka Zhəwifə, mbə məlmə Kapernahwəm, gəzəkə na kwəma na.

60 Ma sa favə mbəzliy nəw Yesəw va kwemer gəzəkə na va tsəghay, ɗaŋ nihwəti mbəzli ghati ngwəzlimə, a kə ghəshi na: «Kay, ata gəla nana kwəmay, caslakəta na. Ka dza ndəə mbay nəwtiw» kə ghəshi. 61 Mbalaa gwaꞌa sənay Yesəw njasa ngwəzlimə ghəshiy dzəkən. Ma kə ngəshi na: «A mbəzli ni, njaa baya ə zhəŋwəy kwəma na na? 62  6:62 SləniKY 1:9-11Ya sa dza ghwəy nara yən Zəghwə yakə ndə ngəri, yən maɗiy dzara dzəmə ghwəməə zhəti pətsaa niy nzee kwataŋa kiy, njaa dza ghwəy təkə ghalaɓaa? 63  6:63 3:5-8; 2Kwər 3:6*Safə tsa Hyala naa ɓə piy kaa ndə, tsahwəti sa mbay ndə ngəriy ghakə tiɓa ya waɓaw. Ma kwemer gəzaŋwəy ya niy, Safə tsa Hyala na ghəshi, piy ghəshi diɓa. 64  6:64 13:11; 16:9Ya tsəgha nzə kiy, a nihwəti mbəzli mbə ghwəy kala ɗi ghəshiy zləɓa kwəma va» kə. Sa gəzə Yesəw va tsəghay, aa niy sənashi mbəzliy dzaa zləɓa ma kwəma ci ghala kwataŋata, lə ntsaa dzaa nga ɗafa ti gwaꞌa. 65 Ma kə Yesəw ɓa na: «Va tsəgha niy nə ya ngəŋwəy kiy: Ndə tiɓa mbaꞌa taa səəkəy dzəvəghee, kala ntsa pəməvə Dirəw, pən» kə.

66 Ma sa favə mbəzliy nəw va kwəma gəzəkə na va tsəgha ki na, mbaꞌa nihwəti mbəzli ɗaŋ mbə mbəzliy nəw zlay dzashi. 67  6:67-69 Mt 16:15-20; Mk 1:24Ma kə Yesəw kaa mbəzli ta səɗa ci va məŋ lə bakə ni ki na: «A mbəzli ni, njaamə shəka, ə ɗi ghwəy zlaraa dzaŋwəy kwərakwə na?» kə. 68 Ma kə Shimaŋw Piyer na: «A Ndə sləkəŋəy, va wa ghəy dza kia? A ghəy sənay, kwəma gha na saa ɓəpə piy tsaa kəɗi ma. 69 A ghəy zləɓavə kwəma gha, mbaꞌa ghəy sənay gha na ntsa Hyala ɗewɗew tsa ghwənikə na, pə ghəy» kə. 70 Ma kə Yesəw na: «Ghwəy ghwəy mbəzli ta səɗee ni məŋ lə bakə ni na, yən təravəŋwəy tsəy? Ya tsəgha nzə kiy, *ndə jaka tsa Hyala na tsahwəti ndə mbə ghwəy kwətiŋ» kə. 71  6:71 12:4Kwəma gəzə Yesəw va tsəgha nay, dzəkən Zhəwdasə zəghwə Shimaŋw Isəkariyətə gəzə na. Sa nzana, ya tsəgha na Zhəwdasə mbə mbəzli ta səɗa ci va məŋ lə bakə niy, ghəci dza na ta nga ɗafa ta Yesəw.