25
Hay Ibaludan nan iJudah hi Napituy Tawon
1 Hidin ni' agguy nangubatan Nebuchadnezzar ad Judah hidin miyapat an tawon* Unu hidin 605 B.C. hi nun'alian Jehoiakim an hina' Josiah hi ad Judah ya impa'innilan Apo Dios ay ha"in an hi Jeremiah di ma'at ay da'min iJudah. 2 At inali' hinan tatagud Judah di, 3 “Ad ugwan ya umuy hi ba'inti ta tuluy tawon di gun'u nangipa'innilaan ay da'yuh nan impa'innilan Apo Dios ay ha"in an nete"ah din miyapulu ta tuluy tawon† Unu hidin 626 B.C. hi nun'alian Josiah an hina' Amon hitud Judah ta engganad ugwan.‡ Ente"an Jeremiah an nuntamuh din 626 B.C. Mu nihimung an adiyu dongdonglon!
4 Ya ta"on hi un intugtugan Apo Dios an gun nannag hinan numbino'ob'on an propeta an gun immalin da'yu mu agguyyu dengdengngol dida an 5 ta"on hi unda gun inalin da'yuy, Mahapul an du'gonyu nan nun'appuhin aatyu ya pangatyu, at mabalin an munhitu ayun ten babluy an indat Apo Dios hidin o'ommodyuh enggana 6 ti adina pohdon an ubahon da'yu. At idinongyun mundayaw hinan bulul ya nan udum an madayaw ta adiyu pabungton Hiya.
7 Mu agguyyu ahan inunud nan propeta an unyu at goh innaynayun an nundayaw hinan bulul. At impabungotyuh Apo Dios, at minolta da'yu, at hiyanan nidugah di punholholtapanyu.
8 At hiyanan hi Apo Dios an nidugah di abalinana ya inalinay, Dumalat nan agguyyu nangunudan hinan inali'ali' 9 ya honogo' an amin nan numbino'ob'on an tataguh appit hi iggid hi un hagangon di buhu'an di algaw ta umalidan mangubat ay da'yu. At ipangulun nan baal'un hi Nebuchadnezzar an alid Babylon. At pumpatoy da'yu, ya pumpa"ina nan babluyyu, ya ta"on un nan babluy an nun'eheggon ay da'yu. At an aminday mannig hinan ma'at ay da'yu ya manoh'ada, ya tuma'otda. Mu deldeloon da'yu damdaman dida. 10 Ya pogpogo' mahkay nan gunyu a'amungan an pun'am'amlonganyu ya nan gunyu kumanankantaan an umat hi kasal. Ya mi'id mahkay di pumbayuan hi paguy ti mabaun amin di a'abungyu, at mi'id di al'ali, ya munhehellong. 11 At minganuy mahkay an amin heten babluy ti pumbalinon da'yun iJudah hi baal nan alid Babylon hi napituy tawon.§ Mid mapto' ya hiyah ne ma'alih round number ti nan nahhun an nangilayawan nan iBabylon hinan Hudyu ya na'at hidin 605 B.C. (an nipiyayan da Daniel), ya nan netob ya na'at hidin 597 B.C. (an nipiyayan da Ezekiel), ya nan miyatlu ya na'at hidin 586 B.C. (an hiyah ne napa"ian ad Jerusalem). Ya nan nahhun an immanamutan nan Hudyud Judah an nalpud Babylon ya na'at hidin 538 B.C., at 605-538 = 67 an tawon. (Mu nob'on nan napitun tawon an nibaag hinan Zech. 1:12, at bahaom nan footnotena ta innilaom di nun'abhiwana.) Mu waday miyadwan ipa'innilana, ya hay amaphodna ya ustu an napituy tawon di aatna ti nomnomonda nan duwa an tawon: (1) nan tawon hidin napa"ian ad Jerusalem an hidin 586 B.C., ya (2) nan tawon din nangidawatandah nan miyadwan Timplun Apo Dios hidin 516 B.C. At 586-516=70 an tawona.
12 Ya malpah ay nan napituy tawon ya un'u mahkay moltaon nan alid Babylon ya nan tataguna an dumalat nan baholda.* Na'at hidin 539 B.C. hidin nangabakan nan iMedia-Persia hinan iBabylon (Dan. 5:30-31). At pumbalino' nan babluydah mapulun hi enggana. 13 Ti ipa'annung'un amin hi ad Babylon din inali'ali' hi pummolta' ay dida an nitudo' eten liblu ya din inali'alin Jeremiah an ma'at hi udum an babluy. 14 Ya iballoh'uh nan iBabylon din inatdah ad Israel ya nan udum an tatagu. At mumbalinda kogoh hi baal di a'alin di udum an babluy an nidugdugah di abalinanda ya un hiya.”
Hay Aat di Bahun Napnuh Bungot Apo Dios
15 Ya wada goh di impattig Apo Dios an dayawonmin holag Israel an paddungnay un'u enenap. At dengngol'un inalinay, “Alam tun bahun napnuh bungot'u ta umuymu ipa'inum hinan tataguh an amin hinan babluy an pannaga' ay he"a. 16 Ya wa ay ta inumonda ya munhinaggawda an ay ma'utaw di nomnomdan dumalat nan honogo' an mangubat ay dida.”
17 At innal'u din bahuh ngamay Apo Dios, ya impattigna goh ay ha"in nan babluy an pannaganan ha"in hi ay'u pangipa'inuman. 18 An ente"a' ad Jerusalem hi engganay impong'un amin nan babluy ad Judah. Ya impa'inum'uh nan ali ya nan u'upihyal hidi ta way aton nan babluydan ma'ubah ta mumbalin hi atata'ot. At dumalat eden ma'at ay dida ya deldeloon nan tatagu, ya pihulonda dida an umat hi ad ugwan. 19 Ya inyuy'u goh ad Egypt ta nan alih di, ya nan u'upihyalna, ya nan tataguna ya imminumdah nan bahu. 20 Ya ta"on un din bunag an numpi'hituh di ya imminumda goh. Ya an aminda nan a'alid Uz,† Bahaom nan footnote di Job 1:1 ta innilaom hi awadan ten babluy. ya nan a'alid Philistia hi ad Ashkelon, ya ad Gaza, ya ad Ekron, ya din na'angang an tatagud Ashdod‡ Hi Herodotus an iGreece an nuntudo' hi historyn di tataguh din penghana ya intudo'na an impipa"in nan Alin hi Psammetichus I (664-610 B.C.) an i'Egypt nan babluy ad Ashdod. Mu hidin gutud di amatagun Nehemiah ya nipaphod goh (Neh. 4:7). ya imminumda goh. 21 Ya immuya' goh hinan alid Edom, ya nan alid Moab, ya nan alid Ammon. 22 Ya an aminda goh nan a'alid Tyre, ya ad Sidon, ya hinan a'alih nan abablubabluy hinan pingit di baybay. 23 Ya an amin nan a'alid Dedan,§ Nan iDedan ya ohan himpampun ad Arabia. ya ad Tema,* Ohan babluy ad Arabia, ya hay inadagwinah nan babluy ad Babylon ya 640 an kilomitlu. ya ad Buz,† Wah nan mapulun hinan appit di buhu'an di algaw. ya hinan nun'iyadagwin babluy. 24 Ya an amin nan a'alid Arabia, ya nan a'alih nan numbino'ob'on an tataguh nan mapulun. 25 Ya an amin nan a'alid Zimri,‡ Unu ad Iran. ya ad Elam,§ Ad Iran hinan pingit di baybay an ma'alih Persian Gulf. ya ad Media.* Ad Iran. 26 Ya an amin nan a'alih nan babluy hi appit hi iggid hi un hagangon di buhu'an di algaw an nun'eheggon ya nan nun'iyadagwi. At impong'un amin nan pumpapto'an hitun luta. Ya hay angunuh hi mahapul an uminum hinan bahun napnuh bungot Apo Dios ya nan alid Babylon.
27 Ya inalin goh Apo Dios ay ha"in di, “Ipa'innilam hinan a'ali ta uminumdah nan bahun napnuh bungot'u ta engganah ma'abbutongda ta umanutada. At minaynayun an adida bumangon ti ipa'ali' di mangubat ay dida. 28 Mu gulat ta adida pohdon an uminum hinan nittuh nan ino'odnam an bahu ya alyom ay dida an Ha"in an Dios an nidugah di abalinanay nangalih mahapul an uminumda. 29 Ti undan adida tigon an ente"a' hinan babluy an idaydayawan di ngadan'uy minolta'? Ya undan dida ay ya adida mamolta? Ha"in an nidugah di abalinanan Dios ya ipa'ali' di mangubat hi an amin an babluy hitun luta.”
30 At hiyanay paddungnay impa'enap Apo Dios an nidugah di abalinanan ha"in, ya inalinay, “Eka ipa'innila daten hapito' ay he"a, Jeremiah, ta alyom ay diday,
Nan bungot Apo Dios ya nidugah an atata'ot
an umat hinan munheel an layon ya nan atata'ot an idul.
Ti hay atonah nan tataguh tun luta ya paddungnay pun'igatina dida an umat hi aton di mun'apal hi greyp.
31 At donglon an amin nan atagutaguh tun luta nan inalin Apo Dios an adina pohdon hinan abablubabluy,
at pun'ipapatoyna didah gubat.”
32 Ya himmapit goh hi Apo Dios an nidugah di abalinanan inalinay,
“Undan adiyu tigon di ato' an mangubah hinan numbino'ob'on an babluy hitun luta?
An paddungnay mabi'ah an puo' an adi duminong
ta engganah hinaponan pa"ion di abablubabluy hitun luta!”
33 At ha"in an hi Jeremiah ya inali' di, “Henen a'atana ya awalitangday mun'a'atoy hinan abablubabluy. Ya mi'id di munlungdayah nan mun'a'atoy unu mangilubu' ay dida an nonong ya umatdah allugit an nihinap hinan luta.
34 Ya henen a'atana ya da'yun mangipangpanguluh nan tatagu' an paddungnay mumpapto' hi kalnilu
ya ahikikila ayuh numanomnomanyu,
ya mumpu'upu' ayuh nan hupu' hi aat di punlungdayaanyu.
Ti nadatngan mahkay di atayanyu,
at mipaddung ayuh nan mapmaphod an bangan uklit an awniat magah, ya napohla'.
35 Ti mi'id di mabalin hi lumayawanyuh umuyyu ipo"oyan,
36 ya hay ma'at ya awniat donglonyuy ahipopokaw an mangipangpangulun da'yu
ti pumpa"in Apo Dios nan babluyda,
37 at mumbalin hi mi'id di hulbida an dumalat di bungotna.
38 Ti umat hinan layon an bumuhu' hinan liyang an nunhituwanan munheel hi bungotna,
ya numpa"inay babluyda ta mumbalin hi mi'id di hulbina.”
*25:1 Unu hidin 605 B.C.
†25:3 Unu hidin 626 B.C.
‡25:3 Ente"an Jeremiah an nuntamuh din 626 B.C.
§25:11 Mid mapto' ya hiyah ne ma'alih round number ti nan nahhun an nangilayawan nan iBabylon hinan Hudyu ya na'at hidin 605 B.C. (an nipiyayan da Daniel), ya nan netob ya na'at hidin 597 B.C. (an nipiyayan da Ezekiel), ya nan miyatlu ya na'at hidin 586 B.C. (an hiyah ne napa"ian ad Jerusalem). Ya nan nahhun an immanamutan nan Hudyud Judah an nalpud Babylon ya na'at hidin 538 B.C., at 605-538 = 67 an tawon. (Mu nob'on nan napitun tawon an nibaag hinan Zech. 1:12, at bahaom nan footnotena ta innilaom di nun'abhiwana.) Mu waday miyadwan ipa'innilana, ya hay amaphodna ya ustu an napituy tawon di aatna ti nomnomonda nan duwa an tawon: (1) nan tawon hidin napa"ian ad Jerusalem an hidin 586 B.C., ya (2) nan tawon din nangidawatandah nan miyadwan Timplun Apo Dios hidin 516 B.C. At 586-516=70 an tawona.
*25:12 Na'at hidin 539 B.C. hidin nangabakan nan iMedia-Persia hinan iBabylon (Dan. 5:30-31).
†25:20 Bahaom nan footnote di Job 1:1 ta innilaom hi awadan ten babluy.
‡25:20 Hi Herodotus an iGreece an nuntudo' hi historyn di tataguh din penghana ya intudo'na an impipa"in nan Alin hi Psammetichus I (664-610 B.C.) an i'Egypt nan babluy ad Ashdod. Mu hidin gutud di amatagun Nehemiah ya nipaphod goh (Neh. 4:7).
§25:23 Nan iDedan ya ohan himpampun ad Arabia.
*25:23 Ohan babluy ad Arabia, ya hay inadagwinah nan babluy ad Babylon ya 640 an kilomitlu.
†25:23 Wah nan mapulun hinan appit di buhu'an di algaw.
‡25:25 Unu ad Iran.
§25:25 Ad Iran hinan pingit di baybay an ma'alih Persian Gulf.
*25:25 Ad Iran.